Istoèra
L’enigma deus cagòts			La Palanca n° 7
	Gilabèrt Lobès hens lo sué libe que ns'explica que segon los lòcs e segon las espòcas los cagòts que son aperats de diferentas faiçons : crestians, leprós, capòts, gahets mès tostemps entà designar personas excludidas autanlèu l’atge Miejancèr e dinca la fin deu sègle XIX . Que’ns podem interrogar suu perqué de las diferentas aperacions mès uei lo noste problèma qu’ei de véder qui son los cagòts ? On vivón ? Que hesón ? Perqué persecutats ? Los cagòts, aquestes individús arrejetats per l’ensemble de la populacion, qu’èran mesprezats e botats au « ban » de la societat . Totun que mestrejavan mestièrs de qualitat o de saber-har e soent que’s ganhavan plan la vita . Que cau suslinhar qu’aquestes mestièrs que’us èran arreservats e obligats ; com lo mestièr deu boès e de la husta (charpentièr, campanèr), lo mestièr de la pèth (pellièr, cordonièr)…Perqué aquestes mestièrs e’us èran arreservats e obligats ? En hèit, aquestes mestièrs que son espausats a dangèrs e tanben aus problèmas d’audors . Soent los cagòts qu’èran organizats en sòrtas de sindicats . En 1375 a Montanèr Gaston Febus que signè un contrat notariat dab 120 cagòts d’Auloron tà har còser bricas e pujar la tor grana deu castèth . Tanben, los cagòts qu’avèvan com los Tèrç-Estats l’avantatge d’aver prèsts en moneda . A maugrat tot aquò, aquestes « cretiaas » qu’èran victimas de mesuras discriminatòrias . Dejà la discriminacion que’s hè véder hens l’aperacion d’aquestas personas . La societat que designè los cagòts non pas dab lo petit nom mès per un chafre . Qu’èran excludits deus acamps comunaus . Que devèvan eslegir lo lur representant tà devisar dab lo Prince de Biarn . Que devèvan maridà’s sonque enter eths . A la fin deu sègle XIV las mesuras d’exclusion que pujan e las activitats economicas deus cagòts que son arreglementadas . En efèit, aus sègles XVI-XVII, que notam la generalizacion de la merca arroia en fòrma de pata d’auca de qui ei botada suus vestits deus cagòts entaus sinhalà’us . En 1640, qu’ei interdit aus cagòts biarnés de portar bòtas, manto, espada qu’ei de díder d’aver signes distinctius de la Noblessa . Tanben, que i a mestièrs qui’us èran interdits com sustot los de l’alimentacion . Hens un tèxte de 1471 a on lo Notari de Momor, en Biarn, que ditz au crestian Ramon e a la sua familha « no agosse a tenir bestias, ni far laboratge…no agosse a entrar en lo molii per moler… » Las brimadas hens las practiques religiosas qu’augmentèn e sustot en Biarn . Los dròlles deus cagòts n’avèvan pas dret au catequisme . Los nens qu’èran batiats pendent la nueit . E hens las glèisas que i avèva benitièr e pòrtas arreservats . A la seguida d’aquesta pujada hòrta d’interdiccions que notam ua lenta reabilitacion a comptar deus sègles XVIII-XIX . Autanlèu 1683, lo termi cagòt qu’ei ua insoléncia greva . en 1692, qu’ei defenut de separar los cagòts hens las glèisas e los lòcs publics ; totun la separacion non serà pas totaument acabada ad aqueth moment . Loís XIV de qui arriba au poder anullarà los Edits discriminatòris mès las páurs de las populacions qu’estón mei hòrtas que los tèxtes de lei . Los cagòts qu’estón los maudits deu sud-oest de França dinc a la guèrra grana . D’ara enlà non son pus qu’ua legenda mès ua enigma grana e demòra . Qui èran vertadièrament los cagòts ? Descendents deus « Goths », pècs, leprós… ? Degun pòt afirmar dab certitud mès los benitièrs, las honts, los barris qui’us èran arreservats que son de considerar e non los podem pas denegar. Alexandrà Larrouy-Maumus