Ensenhament
       
Politica d'ensenhament dens l'Academia tolosenca La Palanca n° 3
 
Lo Conselh Academic per l’Ensenhament de l’Occitan que s’acampè en abriu tà la sua amassada annuau.
Lo Rector de l’Academia qu’i presentè lo projecte de circulària relativa au desvelopament de l’ensenhament de la lenga e de la cultura occitanas.
Aqueth desvelopament qu’ei la un deus chantièrs de l’Academia plan en acòrd dab l’encastre nacionau e notadament dab la Carta Europenca.
D’abòrd un punt : l’auhèrta qu’ei en progrès. Enguan 88 collètges que perpausan aqueth ensenhament contra 69 l’an passat. Los Hauts-Pirenèus que son tot davant dab 18 establiments sus 20. L’efectiu qu’ei passat de 613 a 1591 eslhèves eb dus ans.
L’avalorisacion deus eslhèves de l’ensenhament bilenga qu’amuisha resultats comparedèras o superioras tan en Francés coma en Matematicas per rapòrt aus eslhèves monolengas.
Ua convencion qu’ei estada signada entre la Region, l’Universitat deu Miralh e l’Academia tà crear un Centre e Resorgas Occitanas.
A la rentrada de Seteme l’IUFM de Tolosa qu’arcuelherà candidats au concors tà regent en occitan entà seguir ua formacion especifica suu siti.
Tostemps en Seteme mantuns collètges que perpausaràn un « parcors latin e romans » tà tirar profièit de la proximitat linguistica de las lengas romanas. Lo Rector qu’insisteish sus l’esprit d’aubertura d’aqueth aprenissatge de qui s’empara sus un apròche tras-regionau e inter-nacionau de la realitats.
Anar mès en davant : projectar-se dens l’avénguer. Qu’ei balhar ua consciença clara de la lenga e de la cultura occitanas. Apregondir la lenga e la cultura istorica deu territòri a on viven los mainatges tàu mélhor conéisher, integrar-s’i e contribuar au sué desvelopament. Her, entà la màger part, d’aquera lenga ua lenga de comunicacion, de cultura e d’aubertura.
Entad aquò que son previst desvelopaments hens lo primari (que pensam a la Convencion entre lo Val d’Aran e lo 65), lo segondari, coma hens l’Universitat. « L’Educacion Nacionau qu’a cambiat ». Tad aquò her, que’s calerà emparar sus lo ròtle de las collectivitats territoriaus, l’importença de l’occitan en dehòra l’escòla e l’aida deus medias.
Atau lo Rector que perpausa de trobar lo mejan de crear un consensús regionau a l’entorn l’occitan. La dralha qu’ei au segur lo contracte Estat-Region.
[F.B.]
       
L'Occitan a l'Universitat de Tolosa- lo Miralh La Palanca n° 6
 
Lo desvolopament de la matièra occitana que's veng de realizar au Miralh dab l'obertura d'un vertadèr DEUG e d'ua vertadèra Licença d'Occitan. Qué vòu díser vertadèr ? Qu'ei tot simple. Dinc adara çò qu'aperam DEUG d'Occitan qu'èran sonque quate òras setmanièras d'aquesta matièra, a on "estudiàvam" la lenga e tota la literatura occitana deus Trobadors dinc a uei. En hèit, un programa plan eclectic, e plan agradiu mès impossible de hèr! A costat d'aqueras quate òras, qu'avèvam matièras "minoras" tà prénguer l'expression de l'administracion de la Facultat, qu'ei a díser mes de dètz òras per setmana de literatura francesa. Atau donc qu'èra compausat lo DEUG d'Occitan! Shens parlar de la Licença de qui n'existiva pas. Sonque ua opcion qu'èra perpausada aus estudiants de Letras.
Augan, ua revirada d'açò a l'iniciativa deu Rector J.P de Gaudemar e de l'Inspector d'Academia per l'Occitan, Gilabèrt Mercadier, dab l'obertura deu DEUG e de la Licença a on figuran au programa 8 òras setmanièras d'Occitan tau DEUG e 10 tà la Licença. Aquiu donc que vam poder avançar de plan cap a la descobèrta e la recèrca d'ua cultura viva e actuau e d'ua literatura plan importenta. La tòca purmèra d'aquestas creacions que son de formar a un mestièr. Los mestièrs de l'ensenhament hens los colètges, licèus e hens las escòlas bilengas mès tanben los mestièrs de l'animacion, la documentacion, los mediàs occitans com la premsa, la radiò e la television. Un flòc de possibilitats donc a la sortida de la Licença d'Occitan.
Tà har evoluar enqüèra mès lo desvelopament de l'Occitan a la Facultat deu Miralh, daubuns estudiants qu'an pensat de qui seré plan de crear ua associacion. Ua associacion de qui serà un ligam entre los estudiants amorós de la lenga. Un lòc d'escambis e de paraulas obèrta a las autas associacions occitanistas de Tolosa e d'alhors. Tà augan, l'associacion que vòu perpausar un desbat a on esperam la participacion de l'Inspector d'Academia per l'Occian, deus professors e de totas las personas de qui's senteishen tocadas per la lenga e la cultura occitanas.
Ua revolucion petita donc a la Facultat de Tolosa! Se voletz mès de rensenhaments sus aquesta associacion, e se nos voletz balhar ideas, que'm podetz contactar au
05-61-32-14-40 o au 05-62-96-47-01.
Alexandrà Larrouy-Maumus
       
Totun , que l’avem La Palanca n° 8
 
Mantuas annadas de demandas, de manifestacions e de grèvas a la facultat de Pau qu’an fin finala balhat naishença a la rentrada d’Octobre 1999 au tan atendut DEUG d’Occitan. Seccion navèra mès de las prometosas pr’amor, au maugrat deu díser pessimista de l’Administracion, qu’a arrecebut un vintenat d’estudiants per, plan segur, la prumèra annada, çò de qui n'a susprés mes d’un. E jo la prumèra !
En tot anar dens aquera seccion, ne’m sabèvi pas tròp on botavi los pès. Mès se i a quauqu’arren de segur : Ne’m hè pas brica dòu. Au contrari. Atau, que pòdi amelhorar lo parlar e l’escriut de la nosta lenga (aquera qualificacion de « nosta lenga » n’ei pas brica integrista mès sonque identitari) mès tanben, l’Istòria deu País d’Oc e la literatura occitana tras los sègles que m’obreishen navèths orisonts de coneishenças.
Tà acompanhar aqueths cors de qui’s hèn sonque en 0ccitan, dab diferents dialèctes segon los professors (Biarnès dab M. Romieu, Gascon dab P. Heiniger-Casteret, Provençau dab J. Y. Casanova), qu’avem cors de metodologia, d’inglés e d’espanhou, de latin.
Dab aqueth DEUG, las lengas anticas, regionalas e internacionalas que son a l’aunor. A l’aubeta d’ua Europa plurilinguista, ne pòt pas qu'estar un bèth avantatge.
Que vòli tanben parlar de l’atmosfèra generau de qui senhoreja dens la classa. Tots los estudiants que son vertadèrament interessats, passionats per tot çò de qui pertòca la cultura occitana. N’ei pas sonque ua fantasia, ua faiçon de’s demarcar, d’inovar o ua via de garatge.
Non, qu’ei çò de qui poderí aperar l’amor deus sués arradits de qui ei vadut chic o mic ua vocacion.
Pendant un cors de conversacion, la classa qu’a deishat la sua timiditat tà s’exprimir suu DEUG.
L’imercion totau dens la lenga ne’us pausa pas tròp de problèmas de compreneson : a la debuta, que s’i cau acostumar e après, qu’ei aisit.
La societat occitana medievau pluralista qu’ei arrespectada puish que hèra d’endrets e son representats e cadun qu’a un passat diferent (los estudiants ne sorteishen pas tots deu bachilierat).
Per quauques uns, non i a pas avut de diferéncias dab lo licèu, lhevat que l’Occitan ei tostemps parlat. Per d’autes, la civilisacion e la gramatica que's son hornits : n’aprenguèvan sonque tèxtes peu bachilierat.
Que’s pensan tanben que los cors de civilisacion e permeten de’s desvelopar un esperit critic : n’ei pas la medisha Istòria deus libes mès la deu parçan.Atau que’s pòt véder dab las diferéncias d’explicacions que l’Istòria ei subjectiva e que lo monde ne hèn un drin çò que’n vòlen.
Quauques uns qu’an causit l’Occitan en facultat suus conselhs de professors, d’autes tà poder demorar dens lo parçan dab l’ensenhament e tot simplament tà hèr víver la cultura locau.Tà concludir, lo lor entornejatge qu’ei estat un drin susprés d’aquera causida d’estudis mès tots que l’an fin finala acceptada e sostenguda.
Alavetz, mercès a Céline, Natanaël, Marie-Pierre, Stephen, Virginie, Nadège, Thomas, Matthieu, Sylvie, Myriam, Nicolas, Marie-Laure, Emilie, Marielle e Patricia per la loa participacion.
Ua causa qu’ei segura, que’s va caler bàter e tot hèr (lhevat hèr petar bombas) tà que l’Occitan se desvelòpe dens lo superior e que susvívia e tot simplament tà que vívia, considerat coma tota auta lenga.
Eva Cassagnet
       
Caminaires territoriaus en occitan La Palanca n° 11
 
La creacion de pòstes de caminaires territoriaus qu’ei un projècte qui estè iniciat a la demanda deus servicis departamentaus de l’Educacion Nacionau.
1- Los constats qui an miat au projècte
La preséncia suu terrenh e lo tribalh quotidian deus conselhèrs pedagogics, caminaires e professors de l’Academia de Tolosa qu’an amiat progressivaments lo Rectorat a ua presa en compte deu dinamisme de l’ensenhament de l’occitan e de la realitat (esconuda e denegada per tantes opausants) d’ua demanda d’ensenhament. Qu’èm passats en quauquas annadas d’ua situacion de tolerància de cap a ua agitacion militanta folclorisada a l’acceptacion de la necessitat d’estructurar un ensenhament de la lenga e cultura occitanas per professionaus, au servici de la formacion linguistica e ciutadana deus escolans. Las darrèras circulàrias oficiaus deu rectorat, datadas de 1999 e 2000, que’n son la pròva. Au dia de uei, l’administracion que s’engatja claraments sus dus objectius :
- arrespóner a la demanda d’ensenhament,
- balhar ua formacion minimum a TOTS los mainats de Mieidia-Pireneus.
L’arresponsa a la demanda d’ensenhament que’s hè, segon los lòcs, en organisar un ensenhament estructurat de l’occitan lenga viva tanpè l’escòla mairau, o en aubrir seccions bilinguas... Los mejans que son balhats aus endrets on i a ua realitat de la demanda.
Que n’èm arribats en un punt tau que la demanda deu terrenh que’s tuma adara a la hreita d’ensenhaires volontaris (manca de formacion...) entà assegurar lo tribalh, entà préner pòstes. Plan de regents qui an, en dehòra de l’escòla, la cultura o la lenga “ nostas ” per hobby (cantar, dançar, escríver conderilhòts o poësia..., un còp de quan en quan, que passan per èster los somius deu militantisme) que’s viran de cuu a la possibilitat d’obrar a dar ua plaça digna a l’occitan dens la loa pratica professionau !
Quan poderem ensenhar l’occitan dens la màger partida de las escòlas deu departament, dab lo sostié de la Nacion, que pepicam ! Qu’ei l’administracion qui s’entén, au dia de uei, arcastar la sua politica de desvolopament de l’ensenhament de l’occitan per sindicats nacionalistes francés coma lo SNES.
Alavetz, qué cau hèr fàcias aus renonciaments de foncionaris occitans tròp prestits au motle vielhàs de l’escòla de Jules Ferry ? Abandonar ? O avançar ?
L’Educacion Nacionau, en las personas de l’Inspector d’Academia e de l’Inspectora encargada de l’ensenhament de las lengas, que s’ei engatjada sus la via de l’ensenhament de l’oc e que tira camin. Au risque de trobar-se mes respectuosa de la cultura pròpia de las Hautas-Pireneas que no’n son los hauts-pirenencs. Qu’a perenizat accions de formacion (continuada e iniciau) entà trobar solucions intèrnas. Mès que va caler temps abans de formar pro de monde entà hèr tèst a l’urgéncia de la demanda. L’Educacion Nacianau que’s virè doncas, dus ans a, de cap a las collectivitats territoriaus e en prioritat de cap au Conselh Generau qui a tostemps afirmat de que mia ua “ politique volontariste ” en aqueth maine.
2- La definicion
Quan comencèm, Terèsa PAMBRUN e Jan-Loís LAVIT, a definir lo projècte qu’estèm clars sus dus punts :
• QUE DEVEM CREAR EMPLECS
• QUE DEVEM INVENTAR UN MESTIER NAVETH AU SERVICI DE LA SOCIETAT NOSTA.
Se volem transméter la nosta lenga, se pensam de qu’a ua plaça coma quina que sia disciplina mes, per quina arrason e seré tractada diferentaments de las autas ? Las collectivitats territoriaus que s’engatjan dejà financiaraments desempuish annadas en pagar monde tà desvelopar l’ensenhament de l’educacion fisica, de la musica, de las arts plasticas. Las collectivitats non an nada arrason de refusar de crear emplècs entà ensenhar l’occitan, sonque a aviar-se suus camins de la segregacion.
Se volem transméter ua lenga viva que cau valorar la sua plaça dens l’amiroament deus mainats. Que cau assolidar la sua preséncia en dehòra de l’escòla. Que cau propausar servicis a las collectivitats territoriaus : ensenhament aus adultes, valoracion deu patrimòni linguistic (toponimia, creacion artistica,…) e ajudar a la constitucion d’un imatge modèrne e dinamic d’un terrador qui investeish dens un torisme culturau.
Que devem doncas crear emplècs tà monde encargats de mes plan hèr conéisher e valorar lo patrimòni linguistic occitan de nosta e encargats de la dinamisacion e de la transmission de la lenga.
Arrefús deu Conselh Generau tanlèu la debuta : “ non crearam pas emplècs tà l’occitan, que pagaram vacacions ”. Dus ans de negociacions entà arribar a çò qui estè entà nosautis ua concession de las màgers : ua associacion que s’encargaré de gerir l’ahèr. Mond associatiu, mond hraguiu, mond a la mercés deus cambiaments de majoritat com de las fluctacions de las ganas deus benevòles…
L’Estat que s’engatja, la societat bigordana que drava ! B’èra mes arrassegurant d’estar escanats peu jacobinisme e de non cercar las arrasons de la nosta descagença dens los nostes foncionaments…
Dus ans de negociacions entà arribar a apitar un projècte : tròp tard entà l’inscripcion qui èra possibla dens lo contrat de Plan Estat/Region. Finançaments nacionaus que se’n vòlan. Que serà mes aisit de cridar (a Tarba, mès james a París au sen de la comission Mauroy) au transfèrt de cargas suus departaments e municipalitats.
3- La mesa en plaça
Totun, quan serà imperfèit, portat a l’amagat, l’engatjament deu Conselh Generau qu’ei ua realitat. Lo President deu Conselh Generau e lo Vici-President encargat de la Comission Lenga e Cultura Occitanas que s’avançan sus un finançament deu projècte a hautor de 50% ! Un signe hòrt. Un procediment qu’ei definit en comun : l’Educacion Nacionau que hè lo punt de la demanda, lo Conselh Generau que pren contact dab las municipalitats concernidas.
a- La demanda suu terrenh
L’Educacion Nacionau que defineish claraments lo projècte pedagogic :
• Ensenhar l’occitan de l’escòla mairau enlà dinc au CM.
• Integrar l’ensenhament de l’occitan dens l’operacion d’ensenhament de las lengas vivas : non s’ensenha pas l’occitan en plaça de l’inglés mès en coëréncia.
• L’occitan començat dens las petitas classas que permet d’ensenhar, a tèrmi, ua disciplina en òc e atau non pana nada plaça a l’emplèc deu temps de las classas, ni non horneish tribalh suplementari.
Lo projècte pedagogic qu’ei doncas presentat e la gestion financiara evocada en un corrièr aus directors : lo Conselh Generau e las Municipalitats que finançaràn.
Bilanç : 25% de las escòlas que demandan. (183 classas en 79 escòlas, uns 3700 mainats, 62 comunas). Un ensenhament de l’occitan qu’ei volut per las equipas pedagogicas (mèstes e pairs).
b- L’arresponsa de las collectivitats
25% de las escòlas en 62 comunas = 7 creacions d’emplècs.
Lo Conselh Generau que s’avisa de que i a un possible enjòc economic. 7 emplècs, s’ei arren ? Que ns’aviam de cap a la consideracion deus emplècs coma quauqu’arren de possiblaments diferent de quauquas vacacions autrejadas a desvagats.
Que prenen contacte dab las mairias en un corrièr mes que lapidari. “ Que’vs costarà 2000F per an entà ua classa de mairau e 4000F per an entà ua classa elementària”… Nat mot sus lo perqué d’ua demanda d’escòla, nat mot sus la politica deu departament, nat mots suus enjòcs… Resultat : que s’entén de tot sus l’arrepic deu “ patois. Et qu’on ferait mieux d’apprendre à lire et à écrire à l’école, tè ! et on ferait mieux de parler anglais… ” La posicion de l’Educacion Nacionau qu’ei inconeguda, la politica volontarista deu Conselh Generau tanben e que s’entenen e s’escriven asolerias de totas tracas. Dab enter autas “ enthò ara que i avè ua caminaira a gratis perqué e caleré pagar adara ? ” Coma si la caminaira de l’Educacion Nacionau n’èra pas pagada coma tot arregent dab los nostes impaus…
15 comunas que disen finauments que òc.
Que mancan quauquas uas de las comunaus de lasquaus los maires o eleguits e semblavan los mes ahuecats tà diser-se deu noste costat. Que mancan las comunas de gaucha : socialistas e comunistas que semblan quasi tots ostiles a l’estructuracion de l’ensenhament de l’òc dens lo servici public ! Que mancan comunas en lasquaus los militants bigordans e s’investeishen annadas a e qui vampirisan un imatge positiu bastit sus la defensa de l’identitat.
On son Tarba, Vic, Ibòs, Aurelhan, Gerda…
On son Mauborguet e Lorda, Rabastens… (véder tablèus a la fin).
4- Premèr bilanç
Mes de Junh-Julhet. 7 emplècs possibles. 13 demandaires d’emplècs.
Que cau arrecrutar monde capables, causits sus las loas competéncias linguisticas (que calerà, a tèrmi, ensenhar ua disciplina en occitan) e sus la loa capacitat de contact. Los conselhèrs pedagogics qu’avem propausat e preparat la grilha d’analisi de las capablors, qu’avem demandat la redaccion d’un document bilingüe. La premsa e l’ANPE que difusèn l’auherida d’emplèc.
Ua comission tripartita que convoquè après estudi deu dossièr mandat. Que seleccionè candidats. Parlem que recrutè en seguir l’apreciacion de la comission.
Lhaish, qu’arribam, a gran pena a crear 1 emplèc e quauquas òras sobrèras tà ua persona mes. Que deisham 12 personas suu bòrd deu camin qui’vs tira de la precaritat… Atau qu’ei la concepcion de la solidaritat ençò deus elegits nostes.
Que deisham tanben sense nada arresponsa uas 164 classas.
Qu’ei aquiu de qu’intervié un cambiament d’importància dens la gestion deu dossièr. “ Parlem ! ” l’associacion qui’s vedó a botar l’operacion dens la saca per politics qui arrefusan d’inventar tà l’occitan ua solucion de las correntas tà d’autas questions (genre SIVU o autes gropaments de collectivitats), “ Parlem ” doncas que s’engoleish l’ahèr a petits drins.
Los militants de Parlem e lo lor navèth president Gui Cassanhet, que’s prenen tota la plaça loa dens ua collaboracion qui èra estada bipartita a la debuta. Parlem que s’engatja e pren lo dossièr en mans. Parlem que parteish au combat suu terrenh deishat en bosiga peu Conselh Generau : lo terrenh de l’informacion de las municipalitats, lo terrenh de l’argumentacion economica e ciutadana deu dossièr.
Un ensenhament de l’occitan dens lo quadre d’un projècte d’estructuracion d’un cursús, en coëréncia dab l’accion de l’Educacion Nacionau, au servici de la formacion linguistica deus mainats que comença doncas a :
Adé – Aventinhan – Banheras – Clarens – Gèdra – Genòs – Julhan – Lanamezan – Luz – Peirahita – Poiharrèr – Sombrun – Tria – Uglàs .
5- Entà tirar en davant
Las duas navèras caminairas territoriaus, Natalia Lanne e Maria-Jò Amaré, qu’an passat lo mes de Seteme a seguir ua formacion assegurada peus Conselhèrs Pedagogics en occitan. Lo tribalh en classa qu’ei a mand de començar adara.
Que cau saber tirar las leçons de la hèita. Qu’avem avut sus aqueste dossièr un ennemic e un sol : la representacion qui nse hèm, collectivaments, de la lenga occitana :
Ua lenga vielha, ua lenga de vielhs, ua lenga qui’s moreish.
Qu’èm aus arpunts mès, totun, que l’aimam plan la prauba lenga de nosta (lo noste beròi patoès coma disem sovent sense mesprètz). E que caleré hèr un gèsto tad era, marcar lo noste estacaments simbolic a… e Mèu !
L’ “ Euròpa ”, dens lo “ Journal officiel des Communautés européennes ”, qu’escriu : “ Les langues sont un élément primordial de l’identité individuelle et collective et un moyen essentiel d’expression et de transmission culturelles. Le respect de la diversité linguistique et culturelle est un élément clef de la citoyenneté européenne ”. Aquiu qu’avem la basi deu combat noste.
Cambiem de discors çò premèr. Haciam pròvas d’ambicion per un còp. Haciam pròvas de creativitat.
Que podem avançar sus aqueste dossièr, coma sus plan d’autes, en :
• Estancar de ploramicar, de doler-se, hòrabandir tota referéncia patoesiara, passadista e reaccionara deus nostes discors e tornar de voler-se dignes coma totòm a dret a estar-ne sus tèrra.
• Emparar-se sus çò qui la Nacion e s’engatja a hèr en conformitat dab la lei. L’engatjament de l’Estat, en maine d’educacion au mens, qu’ei clar, arrés non pòt botar en causa çò de legau.Saber desnonciar lo nacionalisme etnique francés deus nostes detractors. Sapiam tanben destriar lo desbat politic partisan de l’accion culturau dens lo quadre actuau de la democracia en França.
• Trobar la moneda on ei : las municipalitats be saben pescar subvencions entà la cultura. Qu’escamporreishen projèctes patrimoniaus de pertot (centres pirenencs e musèus deu pastoralisme e bòrdas d’aqueròs e costumes d’açòs…). La lenga occitana qu’ei l’unique vector de la cultura pròpia deu departement, alavetz atrapem la moneda qui l’arrevié.
• Assolidar projèctes ambiciós tà poder tribalhar dab l’Euròpa, dab l’UNESCO.
• Lançar campanhas d’informacion e de valoracion de l’occitan. Que cau encetar ua politica de reconquista linguistica. Afichem modernaments l’occitan de Bigòrra.
Las caminairas qu’an hèit géner desbats ens Conselhs municipaus, non deishem jaubir !
Jan-Lois Lavit
       
Tres familhas de convencions La Palanca n° 12
 
Entà poder lançar definitivament aqueth projèct d'"internenaires en Occitan" dens las escòlas primarias e mairalas "Parlem ! " que devó negociar pè a pè pendent mes e mes e n'estó pas briga " un long flume tranquille…". Entà har marchar leialament e administrativament la mecanica "Parlem !" qu'avè a signar tres tipes de convencions :
- permèr dab lo Conselh Generau qui a acceptat d'estar lo partenari hòrt en pagar la mieitat de la despaendsa de l'annada, a saber 110.000 francs. La signatura definitiva qu'ei deu darrèr 6 de deceme, a penas.
- segond dab l'Inspeccion d'Academia responsabla administrativa e pedagogica, mestressa de l'ensenhament. Començada au mes de mai la negociacion s'acabè dab la signatura lo 28 de seteme.
- tresau, enfin, dab cadua de las 16 comunas qui an acceptat ua intervencon dens las suas 36 classas. Dens aqueras son fixadas las responsabilitats de cadun, las condicions d'intervencion dens l'encastre deu projèct d'escòla, tostemps arrespectat e las condicions de …pagament. Las comunas qpagan la segonda mieitat donc 110.000 francs. La permèra d'aquesta categoria qu'estó signada dab la comuna de Clarens lo 1er d'aost; n'ei pas enqüèra hèit dab Vic …
Dab aqueths tres partenaris que i avó plan de discutidas e de trebucs dab quauques mots o expressions-claus "complicats" a manejar com : "intervenant-enseignement-initiation-sensibilisation-langue vivante-culture-patrimoine-coût-gratuité-responsabilité …".
Entçà clavar qu'èi a díser qu'a maugrat de las dificultats e deus trebucs, de las complicacions administrativas o autas, los 4 partenaris Parlem, Inspeccion Academica, Conselh Generau, Comunas qu'an tot hèit tà arribar au cap e har partir aquera experiença navèra e totun plan originala.
Fé en l'avienèr !
Gui Cassanhet
       
Ont n'es l'ensenhament occitan en Gasconha ? La Palanca n° 13
 
Lo forum "Ensenhar l'occitan. Ensenhar en occitan" que se deanèt lo dissabte 27 de genièr a l'Universitat de Pau e dels Países de l'Ador foguèt una capitada. L'anfiteatre bèl de la Facultat de las Letras èra comol d'estudiants, ensenhants, parents, elegits... venguts s'assabentar sus la situacion de l'ensenhament occitan en Gasconha.
Calandreta se pòrta plan. A l’ora d’ara, i a cinc escòlas en Bearn (Auloron, Aussau, Lescar, Ortés, Pau), tres en Bigorra (banhèras, Tarba, Vic), una dins las Lanas (Labohèira) e une en Gironda (La Tèsta de Buc). Per la rentrada de 2001 e après, de projèctes son mai o mens avançats a cada punta del triangle gascon (Pessac, Sent Beat, Anglet). Al totum, son mai de 300 mainats que son aculhits e aquela chifra es en creissença continua.
Dins l’ensenhament public, de seccions bilingüas foncionan en Bearn (Bedós, Bòrdas, Lagòr, La Sèuva, lèu Asson), en Bigòrra (Sarrancolin e i a ua demanda dels parents a Rabastens), dins las lanas (Monthòrt en Chalòssa).
Per fornir de material pedagogic a tot aquel mond, un Centre d’Animacion Pedagogic en Occitan es a se bastir dins l’encastre del CDDP de Pau que s’adreçarà als quatre (o cinc) despartaments des Sud-Oèst.
Dins l’ensenhament segondari, la situacion es mens bona. Pel moment, i a son qu’un projècte de classa « romana » (amb qualquas oras d’occitan solament) qui poiriá espelir al collègi de Nai.
Per ensenhar l’occitan dins los collègis e licèus, los estudiants devián, fins ara, anar preparar lo CAPE d’occitan a Tolosa o Montpelhièr. Mas una preparacion va lèu dubrir en Aquitánia, que serà assegurada per las Universitats de Bordèu e, mai que mai, Pau.
Mas, fin finala, i a pas encara res qu’existís per ensenhar en occitan dins lo segondari. Lo besonh d’un collègi Calandreta aqu 1, en Gasconha, se fà donc sentir de mai en mai. Los detzenats de dròlles que van lèu sortir cada an de las Calandretas devon trobar quicòm per los arcuelhir.
Per çèo qu’es de la localizacion, sem totjorn en contacte amb lo Conselh General desl Pirnèus atlantics, que coneis plan la question, pr’amor qu’existisson jà tres collègis e un licèu Saska (bascos), e qu’a totjorn agut de posicions favorablas a Calandreta que lo Conselh General de Pirnèus Nauts. Mai precisament, lo luòc mai logic per recebre de mainats venguts d’Ortés, d’Auloron o de Bigòrra sembla l’aglomeracion de Pau. La localisacion exacta poiriá ésser dinc la comuna de Vilhèra mas, aqui coma endacòm mai, cal esperar la resulta de las eleccions municipalas per i veire mai clar.
Sem ara a soscar prigondament al contengut del projècte pedagogic qie perpausarèm lèu als parents per los convencer d’inscriure sos enfants dins nòstre collègi. S’i traparà, solide, una pedagogia inspirada de Freinet, mas adaptada als besonhs d’adolecents. Los enfants seràn aubergats los diluns e dijòus ser e aqueste aubergament serà una compausanta màger de l’immersion lingüistica caracteristica de Calandreta. Una plaça de las bèlas serà tanben balhada al projècte Familhas de Lengas, que Calandreta desvelopa en collaboracion amb l’Institut latinitas de Besièrs. Una reunion consacrada an aquel projècte pedagogic se tendrà lo divendres 2 de març a 20 oras 30 a l’Ostau Bearnés, 46 avenguda Alsácia-Lorrèna a Pau. Los parents e ensenhants interessats i seràn los planvenguts.
L. Vernhet
       
  La Palanca n° 18
 
Que sortim de l’escòla, que hè nueit lo cèu qu’ei drin nuatjos l’aire qu’ei doç, e coma non pas èster briac de las paraulas entenudas ?
Ua amassada de mei ? dab paraulas e passejadas d’un saunei a ua auta tà la lenga qu’òm pòt pas mes qualificar : regionu, gascon, occitana ? Lhèu, lhèu pas.
Las Federacions de Pairs d’Eslhèves qu’avèn invitat tà parlar de las lengas regionaus dens lo siti simbolic de l’escòla publica e bilingua de Rabastens.
Aquiu amassats delegats, pairs d’eslhéves, inspector d’Academia, regents, associatiu, representants deu Conselh Generau que devisén d’aqueth ensenhament navèth e las suas fòrmas diversas.
Tots que’n son sortits urós en pr’amor assabentats de : coma se hè lo partatge orari, la continuitat de l’ensenhament, lo plaser de qui prenen los escolans, l’implicacion deus organismes oficiaus e publics (Academia, Ministeri, Conselh Generau, Conselh Regionau, Comunas).
Tanben que’u pausan questions, a maugrat l’utilitat de la lenga coma estructura e palanca cap a d’auts saber, que cau arreconeisher. Lo gran vueit dens la “sociatat civila”. En efeit a que pòt serbir ua lenga qui n’ei pas parlada, qui non s’enten pas e non se ved ?
De mes que hè nacèra ua lenga percebuda coma autentica (viura al pais n’ei pas sentit coma la lenga vertadera ).
Que i a ací dus enjòcs ligats :
- la ua institucionau. Dens lo ministeri de l’Educacion Nacionau s’avem a her la plaça.
- lo dusau enjòc qu’ei de socializar l’occitan :
en permer en her saber çò qu’ei l’occitan lenga d’aci, istorica, de cultura.
socializar la lenga :
medias
edicion
sinhlizacion
animacion
Que la cau balhar ua presença, un espaci. uei que deisham tròp viste la plaça au Frances.
Que nos disho l’Inspector de qui la tòca d’aci 3 a 4 ans ei de generalizar l’ensenhament de l’Espanhòu, eventuaument l’Occitan e l’Alemand en primari, en collètge entà desmarrar. L’Ingles sonque en 6au coma lenga dusau. Qu’avem a figurar dab l’occitan.
D’aci quauques mes l’Inspector que tornèva entà inaugurar l’obertura deu siti de Rabastens.
Òmi de volontat e respectuós de la politica en matièra linguistica, que’s ditz en favor deu desvelopament de l’ensenhament occitan e en occitan.
Los delegats pairs d’eslhèves qu’an a her passat lo messatge :
- l’Educacion Nacionala qu’a adoptat ua estrategia prò-lengas regionaus
- l’aprentissatge de l’occitan n’ei pas jamei impausat a degun
- beneficiar de l’occitan n’ei pas ua mesura inegalitaria : ne cau pas hèr empecha a l’occitan mes trobar los mejans entà permiter lo sué ensenhament on ei demandat.
Que’m preni a’m demandar se dens lo dispositiu academic e sus la carta deu sitis e i avé pas petita marca de mèma color a l’emplaçament de Lalobèra, Sarrancolin, Banheras, Rabastens...
F. Bernissan
       
De "Parlem !", parlem ne La Palanca n° 25
 
Matiada deu dimendge 30 de març passat a la Sala Paropiau de Lalobèra se debanava la detzau Amassada Generau de l’associacion aquera. « Parlem ! », bastida a la debuta sonque per ensenhar la lenga mairana a adults, s’a vist confiar en mes, tres ans a, peu Conselh Generau la gestion de regents caminaires per sensibilisar a la cultura nosta hens los establiments escolaris volentaris.
« Aqueras accions hens un contexte nacionau deus mauaisits », diserà B Dubarry, lo cargat de mission deu C G . « Nos hèn hrèita bonas volentats en mes hens l’associacion e tanben de poder enfin enterveser de perenisar los emplecs deus caminaires, hà’n mestièrs vertaders » ahortì lo President G. Castagnet.
Lo.President aubri la sedença dab ½ òra de retard : probable que l’òra navèra avera suspres lo trin tran de daubuns, mes un cinquantenat de sòcis èran totun aquiu per l’exercici estatutari anuau. « Quauques desencusats, e en particular lo J Glavany e lo ? Miqueu de qui an enviat un mot » preçisè G. Cassagnet.
Rapòrt d’activitat : La, istorica, de Parlem qui son los talhèrs per adults semblan de s’esbohar, nos ditz lo President : « Passam de 10 cors a 8 enguan, los efectius totaus son tanben drin en baisha e se volem conservar lo nivèu d’ajuda financiara deu Conselh Generau qui ei calculada per cada sòci, va caler portar esfòrcs suu recrutament peus talhèrs e resòlver los problèms d’animators ». Sortidas e viatges son tanben hèits per agradamentar , sovent de faiçon culturau, los cors e alarguir a las famillas. « Enguan i a avut mensh de sortidas ; s’aquò n’explicarè pas drin aqueth desinterès ?» questiona un auditor hens la sala.
Peus caminaires, an ua activitat de qui gaha endom : « En 3 ans, èm passat de 16 comunas de qui avèn demandat cors de sensibilisacion a 25 puish a 26 enguan » constata, satisfèit, lo President. « E podem diser que, se uei niaute despartament de Mieidia Pireneus nos escarneish, èm estat los permèrs a entinoar ua tau gestion administrativa a 5 partenaris : Parlem, Educacion Nacionau, Comunas, Conselh Generau, Conselh Regionau. ». Aquera « maquina », com l’aperè G Cassagnet, foncciona, òc, mes ei per Parlem hèra pesuc d’en assegurar la gestion previsionau e ensenhanta, la de la moneda e de mes aver de tornar recrutar caminaires quasi tots ans. « Èm hèra contents per aquò que los joens de qui s’en van s’i escajen peus examens e concors qui eus assegurarà ua carièra a l’Educacion Nacionau, mes per nosauts quin enguèish per la fragilitat d’aqueth sistèmi ! » arregrèta G. Cassagnet. « Òc, e tot n’ei pas aquiu », intervien ua caminaira. « Jo tanben probable vau passar un examen d’aqueths ; mes çò principau qu’ei que los ensenhaires de las escòlas de on intervienem aimaren plan conservar los caminaires de qui coneishen de l’un an a l’aute ; aquò me sembla un punt hèra important per la reconduccion anuau de la sensibilisacion ». Son totun enguan 31 classas mairaus e 26 peu primari, per un totau de 1452 escolans de qui son concernits suu despartament. « Avem pausat ua demanda de subvencion au Conselh regionau » anoncia lo President. « Avem hèit seria d’amassadas dab las auts associacions (IEÒ, Calandretas) per optimisar l’utilisacion de credits eventuaus e los elegits d’açi i sont sensibilisats ; serè com ua mèna de Commission… ».
Las financias adara : Que son tengudas per ordinator per lo desvoat e talentuos ? Boissièras, dinerè. Que son globaument sanas, mes pateishen de passa còts enter las paguas a assegurar entaus caminaires e a còps lo retard de pagament per comunas de la loa part.
La clavadura de l’A G esto per B Dubarry, encargat de mission auprès deu Conselh Generau e de qui representava per l’aucasion : « En aqueste detzau aniversari , voi exprimir la mia satisfaccion sus la cooperacion enter Parlem e lo Conselh Generau . Qu’aqueste partenariat continue e coneshiè enquèra autan d’escadudas com n’i a avut, ei çò qui podem soetar. Qu’em per aquò en França hens un contexte deus mauaisit en comparè dab los auts pais d’Euròpa de qui reconeishen las loas lengas minoritaras. Açi, òm ne pòt pas saber qui deu har qué, deu fèit que las auts lenguas ne son pas reconegudas. D’aqueth fèit, hèm çò qui podem per las associacions de qui an la volentat d’ ovrar per las lengas ».
Acabèm per las musicas e danças de un còp èra de l’ « Adouréenne » qui nos brembèn lo temps pas tan loenhèc on lo monde de noste èran hidencs per las loas valors, la loa lenga ; podosse tornar aquera serenitat de l’amna occitana !
Miquèu de Camabracq.
       
Quin camina Parlem! ? La Palanca n° 29
 
M. Pujol : G. Cassagnet qu’ètz to President de l’associacion Parlem ! . On n’èm uei de Parlem ! ?
G. Cassagnet : Que podem rasonar au nivèu deus objectius de l’associacion. Donc, los objectius que son dus. Préner en carga los adultes e ensenhar la lenga auprès deus adultes e fonccionar tanben dens las escòlas. Aquò, uei, que son las duas missions plan deseparadas de Parlem !.
Au nivèu deus adultes qu’avem drin de problèmas dab los ateliers. I a dus ans que’n avèvam 10, adara que’s cau contentar de 8 e dus qui son drin flacs. Donc que podem díser ua mieja dotzèna d’ateliers au nivèu deu despartament qui montran drin que i a problèma a reglar shens aténer, mès qu’ei dificile. Lo permèr problèma qu’ei de trobar monde joens, qualificats, motivats entà poder ensenhar la lenga auprès deus adultes. Aquò qu’ei lo gran problèma.
Donc que fonccionam en Aurelhan a l’ECLA, a Vic en Bigòrra, a Lombres, a Tornai, 2 còps per setmana a Lalobèra a Calandreta. Aquò que marcha pro plan. Çò que non va pas qu’ei l’atelier de Banhèras on n’avem pas vertadèrament un ensenhaire e l’atelier de Visker.
Se i a monde interessats per aquò, vénguer aidà’ns a Banhèras o a Visker que serè plan cajut.
Donc un problèma dab totun un centenat de personas de qui arrivan pro regularament ad aqueths cors mès lo chiffre qu’ei en baisha dempuish dus o tres ans.
M. Pujol : que cau díser que los cors non son pas pagant que cau sonque pagar la cotisa a Parlem !. Mes benlèu nos cau diversificar mes ?
G. Cassagnet : la nosta vocacion que s’a diversificada. Lo second tribalh qu’ei de fonccionar dab çò qu’aperam los nostes Caminaires dens las escòlas deu despartament. E aquò qu’avança e que continua d’avançar e de progressar. N’ei pas ua progression coma ua fusea mes qu’avança regulierament despuish tres ans. Qu’èm dens la quatau annada e donc enguan que fonccionam dab sheis Caminaires. Parlem ! adara qu’ei un emplegaire, qu’a ua fonccion sociala e ad aquò qu’i tengui hèra. Donc enguan que n’èm dab sheis Caminiares dens 60 classas deu despartament de 26 comunas. Que representa a pus près 1 200 escolans qui an cada setmana ua òra o mieja òra en occitan. E aquò entà jo qu’ei un succès.
Urosament que i son tostemps dab nosaust entà aidà’ns : las comunas, lo despartament, lo Conselh Generau, lo Conselh Regionau, l’Inspeccion Academica.
E, lhèu, la Region qu’a enveja de’ns utilisar drin com modèl au nivèu region permor que i a demanda alhurs que non pas en Bigòrra.
M.P.
       
En çò de l'Educacion Nacionau La Palanca n° 29
 
C.D. : Joan-Loís Cabarrou adishatz. Qu’ètz Caminaire de l’Educacion Nacionau, en qué consista lo pòste vòste, lo tribalh vòste ?
Joan-Loís Cabarrou : Lo mié tribalh qu’ei d’anar ensenhar l’occitan d’ua escòla a ua auta, en las escòlas qui an demandat. Donc que cau qui age los mèstres qui demanden, tot lo conselh d’escòla en realitat, qu’ei previst en lo projècte escolari. Donc, taus qui an demandat, l’Educacion Nacionau qu’assaja déus balhar satisfaccion quan pòt. Après, que i a tanben ua auta solucion : que las mairias e paguen. Quan pagan que i a alavetz un intervenaire emplegat per Parlem ! qui va passar en aqueras escòlas tà hèr çò que hèi jo.
C.D. : quau ei la motivacion vòsta d’aver près aqueth pòste ?
J.L. C. : la mia motivacion qu’ei de continuar d’ensenhar l’occitan. L’an passat qu’èri en seccion bilinga a Sarrancolin. Qu’ei avut enveja de hèr quauqu’arren de diferent mès en tot continuar d’ensenhar l’occitan.
C.D. : en quantas escòlas anètz ?
J.L. C. : que passi en 24 o 25 classas dens la setmana. Que hè mes de 500 escolans.
C.D. : quant d’òras e balhatz a cada classa ?
J.L. C. : que depend deth nivèu. En la mairala que’ns contentam de miei d’òra prámor ath delà qu’ei long entaus mainats e entà l’elementari 45 minutas minimum e ua òra maximum.
C.D. : quin vedetz l’avier deu vòste tribalh, deu vòste pòste ?
J.L. C. : qu’ei vertat que i a avut un sarròt de demandas d’escòlas quan èste lançada aquera operacion d’ensenhament dab eth Conselh Generau e las Comunas. Mes après, finalament, que n’i a avut pòcas qui an podut aver quauqu’arren prámor las comunas n’an pas seguit, ne’s son pas hicadas dab eth Conselh Generau tà finançar eths intervenaires de Parlem ! . E donc que pensi qu’eth problèma qu’ei aquerò : que calerè que i avosse un desvelopament de la participacion de las comunas que’m sembla, que avosse mes de comunas qui participen.
C.D. : si pensatz que i aurà un naveth pòste en l’Educacion Nacionau que sia creat com Caminaire, com lo vòste ?
J.L. C. : non, aquerò n’at pensi pas. Ne’n pren pas brica eth camin. Malurosament. Que pensi que la solucion que seré de desvelopar l’implicacion de las comunas.
C.D. : implicacion dens lo sistèmi Caminaire de Parlem ! donc ?
J.L. C. : òc. Jo qu’arribi en complement. Que vòi en escòlas on la comuna participa dejà tanben mes com n’an pas eths mejans de cobrir totas las intervencions donc que i a intervencions de l’Educacion Nacionau, e ne son pas pagantas, tà completar donc eth projècte de las escòlas qui an demandat a hèr occitan a tot nivèu com a Julhan, per exemple.
C.D.
       
Ua iniciativa originau d'ensenhament La Palanca n° 29
 
C. Dubertrand : Bernat Dubarry, qu’ètz Encargat de mission a la cultura occitana au Conselh Generau de las Hautas-Pireneas. Si’ns podetz presentar las fonccions vòstas, lo ròtle vòste ?
B. Dubarry : D’ua part, que i a un ròtle administratiu qui ei de seguir, de preparar, de presentar las demandas de subvencions entaus dossièrs entà que posquen passar en comission. Que cau díser que çò de qui ei drin originau, ce pensi, qu’ei que hèra de causas que son estudiadas dab las associacions. Alavetz, que i a causas qui son ajudadas financiarament e qui son miadas de faiçon autonòma per eths portaires de projèctes, mès que i a tanben causas qui son hèitas en partenariat.
Dusaument, que i a tota ua part de tribalh qui son eras accions que lo Conselh Generau mia directament entà la promocion de l’occitan, de la lenga e la cultura. Que i a causas completament diferentas : que i a per exemple l’organisacion deth Concors bigordan d’expression gascona de qui ei aquiu ua organisacion completament miada peu Conselh Generau. Que i a tanben edicions : edicions de causas pedagogicas, mès qu’avem hèit tanben edicions d’obratges basics sus la lenga, per exemple eth diccionari francés-occitan de las Hautas-Pireneas. Tot aquerò que son tribalhs on lo Conselh Generau ei mèstre d’òbra. Mèstre d’òbra non vòu pas díser que sii jo qui hèi lo tribalh tot sol, que vòu díser tribalhar dab monde qui son capables, dab qui organisam gropes de tribalh ; Mès qu’ei lo Conselh Generau qui ei l’organisator.
Tanben, çò d’ originau dens lo noste departament, qu’ei que lo Conselh Generau s’ei dotat de comissions consultativas sus diferentas causas : sus la politica entà l’occitan, la Comission cultura regionau, de que ei ua comission mixta on i a conselhèrs generaus mès tanben representants associatius. Que i a tanben un Comitat de la lenga : aquiu qu’ei ua comission consultativa sus las questions de linguistica ; que i a tanben, desempuish mes pòc de temps, la Comission departamentau d’eraldica.
C.D. : Lo Conselh Generau s’ei engatjat dens un projècte d’ensenhament en ligason dab l’associacion « Parlem ! » D’on ei vajut aqueth projècte e en que consisteish ?
B.D. : Qu’ei vajut de la demanda de l’Educacion Nacionau d’ajudar-la en mejans entà eslargir la auherida d’ensenhament de sensibilisacion.
Après, que calèva trobar quin se podèva hèr : Que calèva un sistèma pro sople entà trobar partenaris de finançament (las comunas) ; pro sople tanben entà adaptar-se regularament a la demanda e acompanhar la creishuda. Non sabèvam pas tròp au depart on anavam financiarament, e que calèva evaluar çò qu’anava costar. Que i avè un exemple en Tarn e Garona on dejà intervenents anavan en las classas, mès aciu qu’èra ua associacion d’ensenhants (equivalent deu C.R.E.O.) qui hèva la gestion.
Ací, que calèva trobar ua associacion entà hèr aquera gestion e qu’avem prepausat aquera responsabilitat a Parlem ! , de qui lo partenariat ei estat acceptat per l’Educacion Nacionau e per quauquas comunas la prumèra annada (pas tròp, mès que calèva aqueras quauquas uas entà lançar l’operacion). E tot aquò ei estat contractualisat, qu’ei a díser que Parlem ! qu’a ua convencion dab l’Educacion Nacionau, dab eth Conselh Generau e dab cada ua de las comunas.
C.D. : Quantas escòlas e son concernidas ?
B.D. : Qu’avem començat en 2000 dab 18 comunas e un trentenat de classas, ce’m sembla. Que cau saber que i a avut ua creishuda regulara dempuish l’origina. En 2003-2004, qu’en èm a 59 classas e 29 comunas.
Aventatges e inconvenients d’aqueth sistèma : l’inconvienent premèr ei qu’entà que’s poishque botar en marcha que cau qui aja un arregent que sia demandaire e un Conselh municipau que sia prèst a pagar, puishqu’ei basat sus eth finançament meitat Conselh Generau/meitat Comuna. Donc que vòu díser que i a arregents qui demandan en comunas qui son pas prèstas a pagar e que i a tanben comunas qui serèn prèstas a pagar dab nat arregent qui demanda.
Alavetz, d’un costat, qu’explica qu’at debut e’s sia lançat a plaser, lhèu pas autant vist que çò qu’avèvam esperat. Per contra çò qui ei hèra interessent en aquera demarcha qu’ei que quan ua comuna e’s lança aquiu deguens que vòu díser que i a avut ua un estudi deth probèma entre arregent e municipalitat, puish un desbat en conselh municipau. Ua comuna qui’s lança aquiu deguens que sap perqué e un còp decidat que s’i tié.
Açò qu’ei hèra important, pr’amor que l’objectiu ei de crear cursus complets, qu’ei a díser que n’ei pas un ensenhament de l’occitan « anecdotic », ua annada. L’objectiu ei qu’aqueths dròlles ajan ua òra d’occitan per setmana de la mairana enlà, entiò eth CM2. E que i a comunas on vam arribar aquiu. Que van entrar en 6au, tà l’an qui vien, dròlles d’escòlas publicas qui auran avut 4 ans d’occitan en seguir. L’objectiu ei d’aver un ensenhament seguit.
Sheis personas qui son emplegadas a temps mes o mensh parciau entà aquerò, e arrepresentan 2,5 equivalents temps plen. Aqueth ensenhament de sensibilisacion qu’ei gabidat per los Conselhèrs Pedagogics de l’Educacion Nacionau e l’arregent caminaire d’aquera institucion que vié en sostien entà ajudar a espandir lo sistèma. Atau, que son ara entre 8 e 10 % deus escolans deu premèr degrèu de las escòlas publicas de qui pòden beneficiar d’un ensenhament de sensibilisacion au gascon.
C.D. : Entà acabar. Quaus son las vòstas vias de reflexions entà l’avier sus aqueth projècte de caminaires ? Sus l’occitan en generau ?
B.D. : Qu’ei segur que l’ensenhament qu’ei çò qui ei lo mes importent ena politica deu Conselh Generau. Qu’arrepresenta 50 %, a pòc près, de las tarjas que lo Conselh Generau bota entà l’occitan (entre caminaires de « Parlem ! », ajudas a las Calandretas, ensenhament d’adultes, materiau pedagogic…)
Entà tornar en la question de Parlem ! , l’evolucion qu’ei de mes en mes d’emparar aquera organisacion sus ua estructura solida, e que pensi que l’associacion e’s pren los mejans entà assegurar-se l’avier.
Tanben que cau trobar autes partenaris, e en particular un de qui ei drin partenari, mès pas encòra contractualisat, la Region. Que comptam dab eths autes departament concernits, hèr ua demarcha comuna de cap a la Region entà véger quin poderé, era tanben, contractualisar. Pr’amor, çò de segur, qu’ei que i a ua limita financiara entà las comunas entà participar a aquerò.
Çò que cau díser tanben, qu’ei que l’ensenhament de sensibilisacion ei ua via, mès la transmission de la lenga que demanda tanben de hèr espelir dròlles bilingues. Eth seguit normau de l’espandiment de la sensibilisacion ei que, en eths lòcs on marcha plan, seccions bilingas prénguen lo relais. Aquiu qu’ei l’Educacion Nacionau de qui pòt hèr. Alavetz qu’assajam de pausar lo problèma atau entà qui aja un seguit. Qu’èm en un despartament on l’engatjament de las collectivitats deveré amiar l’Educacion Nacionau a aportar era tanben mejans suplementaris.
C.D.
       
Intervista d'ua Caminaira La Palanca n° 29
 
Caminaira dens l’associacion Parlem ! Desempuish la debuta de l’annada escolaria 2003-2004, Marie Maffre nos liura las suas prumèras impressions :

C.D. : Marie Maffre, qu’ètz emplegada en çò de l’associacion Parlem ! en tant que Caminaira. Com n’ètz venguda a tribalhar entà Parlem ! ?
Marie Maffre : ne m’i soi pas escaduda au CAPES d’occitan l’an passat e donc que cercavi un tribalh. Qu’ei entenut a parlar de l’associacion per estudiants. Qu’ei contactat au sénher G. Cassanhet qui ei lo President de l’associacion. Après, soi passada dabans ua jurada compausada d’un representant de l’associacion, d’un representant tà l’Educaion Nacionau e un representant deu Conselh Generau.
C.D. : qu’avetz donc passat lo CAPES. Qu’avetz tot un cursus en occitan ?
M.M. : qu’èi començat d’estudiar l’occitan desempuish la 6au, que l’èi passat au Bac e après que l’èi continuat a la facultat.
C.D. : que desiratz hèr ua professionalisacion deus vòstes estudis d’occitan ?
M.M. : òc, que desiri èster regenta o professora d’occitan

C.D. : en qué consista lo vòste tribalh en çò de Parlem ! ?
M.M. : que soi Caminaira, que vòu díser que camini hèra en totas las Hautas-Pireneas e que m’en vau véder a escòlas entà parlar e jogar dab mainats taus hicar la lenga dens l’aurelha.
C.D. : quin ei la vòsta apreciacion d’aqueth tribalh ?
M.M. : a jo que m’agrada hèra prámor, en prumer, que i a lo contacte dab los mainats e tanben qu’aportam quauqu’arren mes a l’escòla : qu’aportam la lenga e sovent qu’an enveja de hèr aquò, qu’an enveja de jogar. E com l’occitan ei associat dab lo plaser qu’ei quauqu’arren qui marcha hèra plan.
C.D. : quin vedetz l’evolucion, l’avénguer deu tribalh vòste ?
M.M. : l’avénguer deu tribalh que’s harà dab los pairs qui an enveja de hicar l’occitan a l’esòla. Que vòu díser que shens l’ajuda de l’escòla e deus pairs l’occitan ne poderè pas arribar a l’escòla. Donc qu’avem besonh de tribalhar en associacion dab tot lo monde. Pensi que pòt marchar prámor qu’èi l’impression que lo monde an enveja de continuar a hèr víver la lenga.
C.D.

       
Eth ensenhament deth occitan en Varossa, Comenge e Coseran La Palanca n° 29
 
En Gasconha « orientala », eth ensenhament deth occitan qu’é, ara, plan establit. Aué, que s’ensenha en eths collègis de Lora – ena Varossa – de Sent Biat, d’Aspèth, d’Aurinhac, de Bolonha – en Comenge – de Sent Guironç e de Seish – en Coseran – dera Siesau ara Tresau. En eths Licèus de Luishon, de Sent Gaudenç e de Luishon, aqueth ensenhament que pòt èster opcionau o obligatòri. Que cau tanben ajustar que i a de mès en mès d’escòlas mairalas o primàrias qu’an botat en plaça uá sensibilisacion ath occitan, gràcia ara intervencion d’un conselhèr pedagogic o, de còps, d’un professor, destacat peth sòn establiment.
En collègi, aqueris efectius que’s pòden explicar pera iniciacion generalisada en classa de 6au. Eths escolans qu’an uá ora d’occitan per setmana en emplec deth temps mès, s’é proposat a totis, n’é cap imposat. Ath cap d’un an d’iniciacion, eths dròlles qu’an atau era possibilitat de causir de contunhar o de deishar eth occitan en 5au.
De còps, que’s botan tanben en plaça iniciativas originalas, en ame era ajuda deth cap d’establiment. A Aurinhac, eth professor d’Occitan qu’ensenha tanben era Istòria-Geografia naths escolans d’Occitans de 4au e de 3au. N’é cap uá vertadera seccion bilingüa mès eth occitan qu’é utilisat coma era lenga de comunicacion dera classa, documents que son estudiats en òc e, sustot, a travèrs exemples preses ena Istòria occitana, qu’é possible d’aueitar era Istòria « nacionala » o europenca, dempús era Gasconha, sense cambiar pr’aquò era Istòria. Per exemple, que’s pòt parlar de Napoleon a travèrs eth conde de Blader Las sèt bèras damaisèlas, que balhan eth punt de vista d’un gojat de Lectora sus eths eveniments d’aqueth temps.
Eths Camins Romanics que son tanben experimentats en quauqu’un collègi. Eth objectiu qu’é d’estudiar eths vesiatges lingüistics e culturaus que i a entram eras regions on se parlan eras lengas romanicas. A Sent Guironç, eths collegians que trebalhan sus era Galícia e a Aurinhac, que corresponen dempús tres ans dab eths escolans deth collègi catalan del Vendrell, a costat de Tarragona. Cadun qu’escriu ena suá lenga e un encontre qu’é previst en mes de mag en Catalonha.
J.P. F.
       
Capes : haro sur les langues régionales La Palanca n° 31
 

Communiqué commun des présidents de jury de CAPES de basque, de breton, de catalan et d’occitan concernant les postes proposés cette année au concours.

Quelques signes nous avaient suggéré naguère que les langues de France autres que le français étaient en passe d’obtenir une forme de reconnaissance et de soutien de la part de l’Etat.Des licences avaient été habilitées. Des CAPES avaient été créés. La Charte des langues minoritaires et régionales était signée. La Délégation à la langue française devenait Délégation à la langue française et aux langues de France et organisait (à l’automne 2003) des Assises des Langues de France. Malgré la non ratification de la Charte, malgré le nouvel article 2 de la Constitution française et les remises en question périodiques de l’enseignement bilingue, on pouvait imaginer que la France renonçait à faire la guerre à ses langues historiques.La baisse, ou mieux l’effondrement (une division par 2, ou par 3 ou plus), cette année du nombre de postes offerts aux CAPES de langues régionales vient nous signifier de manière brutale qu’il n’y a ni reconnaissance, ni respect, ni la moindre volonté d’apporter un soutien au basque, au breton, au catalan ou à l’occitan.
La brutalité se double de mépris désinvolte : les candidats découvrent le nombre de postes ainsi amputé à un mois des épreuves.
La brutalité ne s’accompagne que de maigres économies (qui pourtant ne manqueront pas d’être évoquées pour la justifier) : les postes supprimés, vitaux pour des langues au service desquelles les moyens humains engagés sont très faibles, ne constituent qu’une goutte d’eau dans la masse des concours. L’ensemble des postes attribués aux langues concernées représentait avant la dernière baisse 0,45% de l’ensemble, 0,27% après la baisse! De plus, pour presque toutes ces langues il s’agit de CAPES bivalents (associant à une langue régionale le français, l’histoire géographie, une langue étrangère…) ce qui garantit que les lauréats ne risquent pas de rester avec des emplois du temps incomplets.
On sait, ou on doit savoir, que ces langues, et les cultures qu’elles ont fait naître et nourrissent, constituent une richesse de la France, de l’Europe et de l’humanité.
On sait que la transmission de toutes les langues de France autres que le français est gravement compromise.
On sait qu’une langue dans une société moderne, alphabétisée, médiatisée et à fort niveau d’instruction ne peut vivre sans être présente de manière solide et si possible systématique dans l’institution scolaire. L’école n’est pas toute la politique linguistique, mais l’absence de présence forte à l’école équivaut à une politique d’éradication.
C’est apparemment ce chemin qui est repris : le chemin d’une école qui exclut rigoureusement toute autre langue que le français. Nous avons sans doute été naïfs de prendre quelques mesures timides et si vite reniées pour un changement de politique et d’attitude.
C’est à ce changement que nous appelons d’urgence, et concernant le concours du CAPES, au retour au niveau de recrutement antérieur. Minimalement et en signe de commencement de début de justice.
   
L'Inspector d'Academia receb ua delegacion occitana a Tarba La Palanca n°32
 
Après dus sègles de “caça aus patoès” las lengas de França son en danger de desapareishuda. Ací, la transmission de la lenga n’ei pas mes assegurada per las familhas mes per l’ensenhament.
Totun las anonças deu Ministèri de crear solament 4 naveths pòstes de professors, e 6 de regents per las escòlas Calandreta, sus los 32 despartaments deu Mieidia son lo signe d’un mesprès de cap ad aquesta lenga.
Los ensenhants e las associacions occitanas deu despartament qu’an per dus còps aperat a manifestar en favor de la transmission de la lenga e de la cultura occitanas.
Ua delegacion qu’ei estada recebuda peu Sénher l’Inspector e los sués collaborators entà portar las revendicacions seguentas : 20 pòstes de professors e 16,5 pòstes per las Calandreta entà l’annada 2004.
Puish qu’estó evocada mes especificament la situacion dens las Hautas-Pireneas. Que constatam flaquèrs dens lo dispositiu d’auhèrta d’ensenhament. Tròp numerós son los establiment (collègis, licèus generaus e professionaus) a non pas perpausar aus eslhèves la possibilitat d’apréner l’occitan o, causa mes grèva, descoratjan l’inscripcion deus eslhèves. A còps encòra l’informacion a destinacion deus parents e deus eslhèves qu’ei mau hèita o incomplèta.
Dens las escòlas deu primari que constatam pòc de sitis bilingas, francés-occitan, alavetz que sabem tot lo benifici de qui pòden tirar los mainats d’un tau ensenhament.
Totun, qu’èm satisfèits d’aver encontrat en la persona deu Sénher l’Inspector d’Academia un òmi de dialòg, obèrt a las nostas arremarcas e tesicós d’aportar responsas adaptadas. Qu’a afirmat lo sué estacament a l’ensenhament de la lenga occitana e que ditz voler « tirar en dabans ». Qu’a afirmat que n’i aurè pas peu despartament nada « regression de l’ensenhament l’an qui vié ». Los contacts que seràn près entà melhorar l’auhèrta d’ensenhament e la un deus objectius a tèrmi brac qu’ei l’obèrtura d’un tresau siti bilinga suu despartament.
Que desiram adara la creacion d’un grope de tribalh, amassat de manèra regulara a l’entorn deu Sénher Inspector, e dens loquau ensenhants e associatius poderàn abordar las questions ligadas a l’ensenhament de l’occitan dens las Hautas-Pireneas.
Entau collectiu occitan,
F. Bernissan, President de Nosauts de Bigòrra