La Palanca n° 6
Editò
	Aquera Palanca qu'ei la darrèra de l'annada 1999. Que serà estada de las bonas dab ua presa en compte de mes en mes grana au nivèu locau deus ahers occitans. Que cau tornar díser lo dinasme culturau deu despartament noste. Que vos esperam nombrós entà l'an qui arriba entà portar mes lonh la conviccion de'vs her seguir ua consciença europea tan legitima coma quina que sia. Au nivèu locau lo desbat qu'a d'èster obèrt tà ahortir las accions de qui miam atau, per la dignitat. F. Bernissan
E la vielha esperava, esperava...
	…lo millenari navèth. Suu tablèu nere de l'escòla, bèths dias a, lo Regent e'us at avè hèit calcular-: «Mam, èm a la debuta deu sègle, quant de temps calerà entà arribar au millenari miravilhós de qui s'anoncia com ua época de felicitat-: la Grana Guèrra vien de s'acabar dab la Patria nosta victoriosa, las sciencias van resòlver las nostas misèrias de tot dia ?». Lo calcul hèit, pauc d'eslhèvas s'estimavan de poder arribar en vita ad aqueth temps de jòia. Mes la Trèsa, era, esperava dejà mes shens at díser-: e's seren trufats tots un còp de mei d'era. Caborruda, sabè d'instinct que la volentat ei ço qui permet d'arrivar au cap de las causas. La vita joena de qui shorava hens las soas béas, a cada patac de son cor, l'i shebitejava-: i arribaràs, i arribaràs... Adara en tot se cauhar au sorelh deu darrèr automna deu sègle compta los dias de qui demoran entà aténher çò d'inesperat-: 2000. Los qui sobran deus escolians de l'annada 20 ? Pauc a esperar, pauc enquèra en vita. Après, se ditz la Trèsa, lo secret de la vita demora un ahar de hemnas-: la pròva que de tostemps en darrèr son estadas las mes resistentas. Los òmis ? Arren que gaudir, hartà's de plasers ; a voler profieitar mes que de rason de la vita, bruslan la candèla deus dus caps. Totun, era, la vita ne l'a pas estauviada mes que n'auta-: se avè obtiengut lo Certificat d'estudis dab mencion "hèra plan" ne son pas las escrituras de qui l'i an desformat d'arrumatismes las mans, son pas las passejadas en auto de qui l'an copat l'arrea. Enta s'ac virar, a calut continuar a laurar los maishants penents calhavuts deu parsan, dab totas las galèras de la paisaneria e la sola assegurança de lavetz contra los maishants hats : greladas, pericles, malaudias, sequèras-: lo Bon Diu. De veser que credença e caborreria an permetut a la Trèsa de passar shens trop d'eshebucs lo camin de la vita e uei-lo-dia espèra tostemps çò d'inesperat per la màger partida deu monde. D'aulhors, ei talament passada viste la soa existencia que se soviè miélher de quand èra joena que de çò arribat despuish. Lavetz, era ei tornada dab los eslhèvas de l'escòla de i a longtemps, ei vielha mes viu dab lo son joenèr atau en s'arraja quand l'astre de vita eu vòu har la favor enquèra de l'enviar lo son messatge etèrnau. Aquò davant la soa maison. Avè perviengut quand la volèn enviar com ei uei la mòda en aqueths establiments dits "de retrèita"-: «A casa, caseta que m'i cauhi la cameta, en tot aute larèr no m'i cauhi que lo pè !».E la Trèsa, inlassablement, espèra en tot amuishar shens at díser la bona faiçon de víver la vita en aténder lo miélher. Mès qui adara escota enquèra las sonsainas deus vielhs? Miquèu de Camabracq. (Nouvelle République des Pyrénées)
Aurions-nous trop de deux langues ?
	" Que le gascon y aille si le français ne peut y aller", écrivait Michel de Montaigne, reconnaissant ainsi à notre "dialecte" des possibilités d'expression qui, dans certains cas, lui permettraient de supléer à certains manques du français. On était au XVIème siècle et la langue française se cherchait encore. Elle a s'en doute perdu au cours des siècles cette ouverture aux idiomes du sol français. Inversement nous avons contracté la "vergogne" à l'égard de notre gascon, et avons bien du mal à nous en dégager. Que de còps entamiam ua convèrsa en "patoès" (com disem encara) e pueish, d'un còp, tornam passar ath francés! Aquò qu'arriba tanplan enas amassadas occitanistas, entre militants! Pensatz alavetz ena vida de tot dia, quan per cas nos botam ara lenga "deths vielhs"! Que'm brembi que dejà, mainadòt, quan nos i fasiam ath parlar mairau a casa, que passavam de mes en mes ara lenga dera escòla, a bèths tròces, sustot quan ataquèrem, mes granets, subjècts politics o pro generaus. Qu'apèran aquò eths sapients ua situacion de diglossia, qu'ei a díser ua situacion on i a ua lenga que domina e ua que ei dominada, enlòc que, entà un bon bilinguisme, eras duas qu'aurian d'a senti's a egalitat. En nostes caps que sentiam que d'auguas causas se disen mes plan en òc, d'autas mes plan en oïl. Mes, perqué daishariam tot çò politic, filosofic, intellectuau, ara lenga venguda de Paris ? E, de u'aute costat, perque voler a tota fòrça fèr passar peth gascon çò que nos ei vengut peth francés, pera escòla, peths medias, e que nos en vesem a revirar en ua lenga on avem era abituda de parlar d'autas causas ? Benlèu era diglossia no ei era mes maishanta solucion se balha a cada lenga eth domani on s'exprima eth melhor ?... Solide ! era ambicion nosta qu'ei de fèr véser que eths dialèctes occitans son capables de parlar de tot, sia politica, filosofia, religion, cultura, sciencias, autanplan coma ua auta lenga. Mes qu'avem alavetz de trobar en aqueths domanis ua expression que no sia pas un decalque, ua copia deth francés, que s'a d'a sentir que parlam gascon, e non pas ua maishanta transposicion. Ua lenga n'ei pas un jòc d'etiquetas qu'òm poderia escambiar contre u'aute-: qu'ei ua faiçon autra, de díser eth mond, ua auta vision, ua auta pensada ! O alavetz que no seria arren ! Quan entratz en cors deth Pèir a "Parlem", de seguit que sabetz aquò ! Tanlèu eras prumèras leçons, que sia en vocabulari, enas formas gramaticalas, ena disposicion dera frasa, tot que's presenta, que s'adoba autrament, ena lenga que naish un sentit aute deras causas. No parli cap sonque deths "idiotismes", expressions de bon remarcar, mes deras estructuras dera frasa, d'un sistèmi globau que fè justament ua lenga. A parlar gascon, parlem gascon e non pas un francés arrevirat-: qu'ei de bon díser, qu'ei de còps de mau fèr ! Que s'ac vau de fèr eth esfòrç ! Senon, autant contunhar de díser en francés ço que sentim e pensam en francés-: parlar ua lenga que deberia èster pensar e sentir en aquera lenga ! (de seguir) Miquèu Pujol (Nouvelle République des Pyrénées)
Deus "Mac'Donalds" e deu "mau-cracar"
	Jose Bove, un deus empresoats de la Confederacion Paisana liberat gracia au pagament de la caucion de sortida per la solidaritat alentorn deu son combat, a perviengut-: vòu perseguir lo combat contra lo "mau-cracar". Lo Mac'Do de Millau avera hèit los frès de la susmauta entà la promocion deu hromatge de Rocafort, horabandit deus USA per'mor de las tornas d'aqueth país de qui disèn estar "la hilha de la França" a l'encontra de l'empatcha per l'Euròpa de l'importacion de carn à las ormònas. Mes serè lavetz arribat lo dia on los consomidors no son pas mes capables de causir eth-mêmas çò qui vòlen minjar tant entau lor plaser que entà la loa santat ? Quin explicar que lo poble d'occitania, dab arradics ruraus pregonds, pauc industrialisat, e sia la cibla privilegiada entà installar aquestes establiments "hamburgaïres" ? Ací avem uei lo dia la mes hòrta concentracion de Mac'Do. Poderam explicar lhèu un dia perqué los nostes joens, de segur en cerca de repèrs culturaus identificators, se pòden enganar au punt de desnegar la nosta cosina aiolenca en engolir aqueth cracadís mau identificat en establiments shens amna, banalisats ? Lhèu n'èm pas mes capables en occitania de transméter las nostas valors, n'avem pas sabut negociar lo cutorn deu camin quand çò qui au-davant se devè har per tradicions s'a a har adara per seduccion, cau estar portadors de messatges agradius, au mensh autant que lo guit de Mac'Do ! Aquiu ne podem pas accusar tanpòc los nostes nutricionistes d'estar complicis deu comèrci-: n'avem pas vist enlòc a conselhar la mescla de greish e de sucrat com ua faiçon bona de's neurir. La publicitat n'a pas enquèra gausat har vantar los hamburgèrs per esportius de renom. Et vesem plan que los USA aficant lèu mes de pamparruts impotents qu'en nat aute país. Los ahars hens l'exagòna de dioxinas, hangas d'epuracions hens los aliments e autes prions de vacas hòlas non son pas entà aidar a la causida de cracadís hens los subermercats. Nos podem demandar per aquò perqué hens las nostas contradas on lo campestre ei tant pròishe de las vilas los consomidors no hèn pas la causida de crompar produits deu terrador de bon identificar çò qui responsabilisaré los productors directament au lòc deus obligar a produsir "mestior permèra" banalisada.Miquèu de Camabracq (Nouvelle République des Pyrénées)
L'Occitan a l'Universitat de Tolosa- lo Miralh
	Lo desvolopament de la matièra occitana que's veng de realizar au Miralh dab l'obertura d'un vertadèr DEUG e d'ua vertadèra Licença d'Occitan. Qué vòu díser vertadèr ? Qu'ei tot simple. Dinc adara çò qu'aperam DEUG d'Occitan qu'èran sonque quate òras setmanièras d'aquesta matièra, a on "estudiàvam" la lenga e tota la literatura occitana deus Trobadors dinc a uei. En hèit, un programa plan eclectic, e plan agradiu mès impossible de hèr! A costat d'aqueras quate òras, qu'avèvam matièras "minoras" tà prénguer l'expression de l'administracion de la Facultat, qu'ei a díser mes de dètz òras per setmana de literatura francesa. Atau donc qu'èra compausat lo DEUG d'Occitan! Shens parlar de la Licença de qui n'existiva pas. Sonque ua opcion qu'èra perpausada aus estudiants de Letras. Augan, ua revirada d'açò a l'iniciativa deu Rector J.P de Gaudemar e de l'Inspector d'Academia per l'Occitan, Gilabèrt Mercadier, dab l'obertura deu DEUG e de la Licença a on figuran au programa 8 òras setmanièras d'Occitan tau DEUG e 10 tà la Licença. Aquiu donc que vam poder avançar de plan cap a la descobèrta e la recèrca d'ua cultura viva e actuau e d'ua literatura plan importenta. La tòca purmèra d'aquestas creacions que son de formar a un mestièr. Los mestièrs de l'ensenhament hens los colètges, licèus e hens las escòlas bilengas mès tanben los mestièrs de l'animacion, la documentacion, los mediàs occitans com la premsa, la radiò e la television. Un flòc de possibilitats donc a la sortida de la Licença d'Occitan. Tà har evoluar enqüèra mès lo desvelopament de l'Occitan a la Facultat deu Miralh, daubuns estudiants qu'an pensat de qui seré plan de crear ua associacion. Ua associacion de qui serà un ligam entre los estudiants amorós de la lenga. Un lòc d'escambis e de paraulas obèrta a las autas associacions occitanistas de Tolosa e d'alhors. Tà augan, l'associacion que vòu perpausar un desbat a on esperam la participacion de l'Inspector d'Academia per l'Occian, deus professors e de totas las personas de qui's senteishen tocadas per la lenga e la cultura occitanas. Ua revolucion petita donc a la Facultat de Tolosa! Se voletz mès de rensenhaments sus aquesta associacion, e se nos voletz balhar ideas, que'm podetz contactar au 05-61-32-14-40 o au 05-62-96-47-01. Alexandrà Larrouy-Maumus
Quin avienguer entaus Organismes Geneticament Modificats (OGM) ?
	Lhèu jamès nada descobèrta tecnologica n'averà portat autant d'espèrs e de pàurs. Espèrs entà las firmas de semèrs de qui an investit fòrça moneda e en atenden las tornas en beneficis e de qui pervesen ad'aqueth jòc de suprimir la concurrençia e s'installar hens un monopòli. Prengui pas en compte lo lor prosei per çò de la loa filantropia entà suprimir las hamièras, los paisans d'açí saben plan que los lors presents ne son pas autant destacats qu'açò. Mes pàur deus qui an plan viste vist que non avèn arren a ganhar ad aqueras horaviadas de l'anar de tostemps. Ua pàur viscerau, d'aqueras de qui no's pòden explicar, de qui gaha tanben ua bona mieitat deus cercaires deus laboratòris de l'INRA o d'aulhors quand lhèvan lo nas de las loas cornudas. Los espèrs deus permèrs començan de s'esperrecar-: au cap de quauquas annadas solament de culturas réaus, las gataminas prédatoras e los parpalhòus se son en.hortits com a'c hasèn dejà dab las posoèras de tractament. Per çò qui ei deu milhòc, los americans pervesen d'obligar los "farmèrs" a tornar cultivar en mesclada 20 % d'òrdis ancians per entertiénguer las linhadas vielhas de predators ! Coton e mandòras eshugant los mêmes problèms. Los consomators americans començan d'aubrir los uelhs e, segon un sondadge recent, 80 % vòlen adara un etiquetatge deus OGM. En França, lo principi de precaucion prometut avans las eleccions e desbrombat despuish ei de fèit instaurat peus consomidors de qui hèn massivament lo mus aus products dab OGM. N'empatcha pas per noste, país de milhòc, los professionaus de saunejar d'OGM. Vertat ei que n'èran pas trop acostumats a compausar dab los consomidors-: dinc'adara la "comunicacion" entenetz publicitat èra cargada d'embrumar l'esperit deu crompaire en l'ensucar a còps. Aute argument invocat-: l'"ecologia deus OGM". L'ua de las manipulacions conegudas pòt har resistir las plantas a un des-hièrbant quimic. Ei sovent aqueth hièrbicid de qui ei emplegat entà cresmar tota vegetacion. Lo glifosate espéciau ei de segur venut per la societat de qui produseih la granha OGM-: un monopòli totau de qui permeteré de tiénguer lo mond sancèr. La darrèra engibana de las loas ei que s'escaden dab ua manipulacion aperada terminator de qui obliga los paisans a renovelar lo semèr cada an. Fin finala, la causida ultim demorarà au consumidor plan conselhat e plan informat. Miquèu de Camabracq
Cantem !
	I Muvrini, Dan Ar Braz et l'Héritage des Celtes, Faudel... Aqueris noms, bilhèu, n'an cap arren a véder dame nosautis... mès se vos digui que son aué eths ambassadors dera Còrsa, dera Bretanha e deth Magrèb, bilhèu que vatz comprénguer miélhor. Era polifonia còrsa, era musica celtica, eth raï que son vengudis dempús quate o cinc ans, ethçò que conven d'aperar "un vertadèr fenomèna de societat". Aqueris artistas, longtemps desconegudis deth grand public, qu'encadenan eths disques d'aur coma pèrlas nà un colièr. Era recèpta ? Concèrts-evenaments que hèn córrer eth monde, cançons interpretadas dame Sting, Véronique Sanson... e un matracatge mediatic hòu nà cantaires e musicaires entiò aquiu claustradis ena siá illa, peninsula ou ciutat. Era reconeshença, après annadas de mesprètz e de hasti. Dan Ar Braz que's devec exilar en eths Estats-Units, nà desbrembar qu'en França, n'èra cap qu'un jogaire de "biniou" ; eras autoritats deth nòste país que's mauhidèren longtemps dera canta e qué díguer dera musica araba ath endeman dera guèrra d'Algeria ? Dempús era debuta deras annadas 90, eras causas qu'an cambiat. Qu'avem assistat a uá revolucion deths mejans de comunicacion : fax, telefona portable e sustot Internet. Pr'aquò, a tròp voler acostar-se deth aute cap deth monde, se non avem tanben tendéncia a aluenhar-se d'ethçò que mos é pròche ? Qué mos pòt aportar de comunicar dam eth cap deth monde, se non sabem cap mès ce qui èm e ce d'on venguem ? Era escajuda dera musica dita "identitària", servida per artistas de grana qualitat, que s'explica per quera volentat d'arretrobar uá partida d'aquera identitat, en tot ena lenga deth país. Senon, quin podem comprénguer era tropa deths nòstis companhs que vòn aprénguer a dançar eth rondèu, a jogar dera boha o a cantar en breton, còrsa o occitan.... Sense embarrar-se sus eris-madeishis, que mòstra uá volentat de dubertura sus eras autas culturas, eths autis pòples. S'aqueras musicas s'inspiran dera tradicion, que presentan tanben uá grana part de creacion e de reinterpretacion e que i podem arretrobar un viatge d'influéncias variadas, pròva dera siá vitalitat. Era Occitania, era tanben, qu'é arrica de musicaires e de cantaires de qualitat. Pr'aquò, quin coneish eth sòn nom, era siá votz, eras siás cançons ? Lo Dalfin (eth grop occitan eth mès complet e eth mès percutent deth moment), Nadau (qué passarà lèu nath Olympia, s'ac sabiátz ?), Eric Fraj, Massilia Sound System, Eths Fabulous Troubadours... que son plan conegudis peths passionadis dera lenga e dera cultura occitanas ! Alavetz perqué pas eris ? Perqué non pas soniar nà un concèrt gigant, dera net a punta d'auba, que les amassariá nà totis sus era plaça deth Capitòli, en Estadi Velodròme de Marselha o ena montanha de Gasconha. Brembatz-vo'n dethçò qu'an hèt eths Bretons nara Sent-Patric a Bercy... Jean-Paul Ferré (Nouvelle République des Pyrénées)
L'Organisacion Mondiau deu Comèrci-: qu'en pensar ?
	La permèra temptativa d'organisar lo comèrci internacionau data de 1946 en un temps favorable aus ensais de las Nacions entà víver en patz après la segonda guèrra mondiau. Lhèu per aquò en aqueth temps la temptativa d'organisar los imports-exports vienguè lhèu de ua bona resolucion mes sabem plan que l'in-hèrn ei pavat de bonas intencions... Après ua longa dromida alavetz que las nacions s'arreplegavan sus eras mèmas, la darrèra ofensiva de l'OMC ei arribada en 95. Aquiu, ei estat a l'iniciativa de la "Transnacionaus"-: son la fòrma uei-lo-dia la mes evoluida de la concentracion capitalista. D'envergaduras internacionaus, son un centenat a voler contarotlar lo monde sancèr. Son quasi a 90 % afranquidas deus moviments financiars, puish que s'auto-finançant dab los lors revienguts pròpis. Vòu díser que d'aqueth fèit l'OMC escapa a tot contròl democratic. De mes a tostemps arrefusat de prénguer en compte la dimension sociau deus escambis-: ne reconeish pas las nocions d'emplecs, de dret locau o nacionau, de mestresa tecnologica, de formacion... La proteccion deus mitans naturaus, de l'ecologia, se'n trufa tanben-: arren non compta entà l'OMC que los prètz de revient deus produits. Dab aqueth jòc, privilegia l'expleitacion tant de las riquessas mondiaus e de las poblacions, las deishant shens aviénguer quand lo filon ei estarit e lo país ensalopiat. Aquera politica s'apèra "liberalisme"-: los apostòs en estón Kèines despuish 45, Frièdmann 50 ans après. A 86 ans e ei prètz Nobèl d'economia. Entad eth lo liberalisme ei capable de resòlver tots los problèms (entenetz-: capitalistes) de la Tèrra. Ací, un escantilh de çò qui prepausa tau son país, los USA-: – Entà melhorar la situacion economica-: suprimir la comission de securitat deus produits alimentaris, l'agenci de proteccion de l'enviroament e tanben l'ofici federau entà la securitat e la santat... – Per melhorar l'egalitat enter los ciutadans US-: l'educacion n'ei pas adaptada, paralisada peus sindicats, cau promòver lo privat dubèrt a tots... – Absencia de proteccion sociau aciu-: lo sistèmi de santat ei trop socialisat e com entà l'educacion cau privatisar, etc. Taxadas deu Roquefort, Elf, Michelin son dejà exemples de la mondialisacion per noste. E los pais deu Sud s'en apraubeishen de mes en mes-: l'Africa a perdut 20 % deu son poder de crompas en 20 ans ! Ahortir las nostas especificitats, las nostas culturas ei dejà un mejan de resistir a las estandardisacions de qui van dab las vistas mondiaus. La cultura occitana n'ei pas encoquinada dab los ahars e lhèu pòt estar ua escadença, la "canavèra plegadissa comparada au casso oficiau" de qui resistiré enqüèra. Aute espèr-: existeish tanben ua organisacion "Attac" de qui preconisa ua taxacion de las especulacions financiaris aperada "taxa Tobin". Mes de 100 deputats i an soscrivuts, un grop Attac ei apitat a Tarba. Miquèu de Camabracq (Nouvelle République des Pyrénées)
L'òra de partir
	Tau ei lo títol deu libe de qui presentava lo sué autor Sergi Javaloyés dimars passat en l'encastre de la programacion de la Pena Andaluza. Uei lo dia qu'ei possible entà tots de leguir aqueth roman en lenga francesa puishque vien d'èster publicada a Pau ua arrevirada. Donc en ua serada de legedura seguida d'ua conversa dab l'autor lo monde qu'an podut entrar beròi dens l'univers d'aqueth libe. Que conta lo despart deu país, despart viscut per un dròlle en pr'amor d'ua guèrra, la d'Argeria. A còps autobiografics, a còps inventats, que seguim los trebucs deu mainat de qui troberà ua tèrra d'arcuèlh de qui non lo gastarà pas tostemps. Pendent lo sué prosei l'autor que tornè sus lo maishantèr de totas guèrras, lo present encòra dolorós d'aqueth país argerian. Mès encòra sus la tragedia qui estó de deishar un país aimat per un aute desconegut. Uei que ditz las duas possibilitats ad un navèth arribant : sia demorar un estranger au país e lhèu sauvar ua nostalgia dolenta, sia hóner-se dens lo país eth qu'a causit i a pausa. Que nos desliura un messatge d'obertura de qui legueish dens la region occitana, d'obertura cap aus pòples . Las suas legeduras que son tanben literàrias, cap a l'universalitat, aqueth òmi qu'a comprés que se volem aver ua reconeishença nacionau de l'escritura d'oc que cau que sia accessibla a tots peu mejan de l'arrevirada. Enfin que saludè l'iniciativa d'ua taula redona a on los escrivans en occitan avèvan pres plaça a Germ en Loron au parat deu hestenau d'aqueth estiu. Aciu n'i avèva pas petits ni grans, cada un qu'èra arribat dab ua òbra de qui avé leguda avans de devisar tots amassas e a egalitat de l'avénguer d'ua tau escritura. Ne podem pas que soetar de véger a paréisher lo navèth libe de Sergi Javaloyés e de tornar enténer los autors de per nosta devisar a l'entorn las madeishas interrogacions. F.B
Inauguracion de la Calandreta deu País Val d'Ador
	Dijaus lo 18 de noveme 1999 que's hestejava l'inauguracion de l'escòla Calandreta deu País Val d'Ador. A puish pres sheissenta personas que s'èran desplaçadas a maugrat lo maishant temps dinc a la Majoria de Vic. Atau la sala deu Conselh que cabèva tot juste aqueths ahuecats e dehensors de l'ensenhament bilenga occitan/francés. Lo ton estó balhat per la corala d'Eths Pastous d'Azereix qui'ns hedón entrar dens la lenga dab tota la pregondor de qui'us coneishem. Un devís detalhat de la genèsi d'aquera navèra Calandreta qu'estó hèit en soslinhar : - Lo trabalh de Gui Cassagnet e de Miquèu Dantin dens l'associacion de prefiguracion nomenada "Los amics de l'escòla occitana" e existenta despuish lo mes de ger 1998; - La motivacion prumèra : tornar introdúser la lenga istorica deu Val d'Ador : l'occitan; - La causida d'un ensenhament bilenga per imersion tau coma se hè a Calandreta dab lo chepic de desvelopament armoniós deus dròlles; - La rapida presentacion de las Calandretas qui son despartidas suu territòri de Lenga d'Oc en 38 escòlas per 1.600 dròlles de 2 a 11 ans. Que son escòlas independentas en contracte dab l'Educacion Nacionau e finançadas en grana partida per las collectivitats territoriaus e l'Estat. Lo fonccionament administratiu qu'ei assegurat per las associacions locaus, despartementaus, regionaus e enfin la Confederacion hicada a Montpelhèr. Los regents que son formats en un Centre de Formacion a Beziers. Lo representant de la Confederacion, lo sénher J.J Casteret hornirà que Calandreta emplega uei mès de 300 personas. Lo monde d'aquesta escòla qu'a lo volentat hòrta d'inscríver la loa accion au mès pròishe deu contexte deu Val d'Ador. Adonc qu'estón enterpresas desmarchas auprès tots los Maires en noveme 1998 e contactes multiples que seguiscón dab los Conselhèrs Generaus deus Cantons de Rabastens e Vic entà pensar sus la localisacion d'aquera escòla. En estiu 1999 que i avó ua acceleracion hòrta dab l'arribada de familhas interessadas peu projècte, dab la nominacion d'ua regenta : Sonia Duhalde, per la Federacion Regionau de las Calandretas e enfin dab l'idea deu sénher maire de Vic : Claude Miqueu de nos perpausar d'èster lo mediator tà ua installacion au collètge San Martin de Vic. E lo fèit ei que l'arcuèlh de l'institucion aquera dab lo sué responsable : lo sénher Gardé qu'estó deus mès bons. Atau l'Associacion de la Calandreta deu País Val d'Ador qu'ei vajuda e l'escòla qu'existeish despuish lo 11 de seteme. Qu'èm donc tot a fèit en conformitat dab çò qui preconisa lo Rector d'Academia dens la sua circulària deu mes de mai 1999. A saber : "Que devem velhar a la preservacion e a la trasmission de las lengas e culturas regionaus… En tot saber que demòra la ua de la mès importanta d'Euròpa e la prumèra de França…"." La lenga e la cultura occitanas que son lo producte de l'Istòria deu territòri on viven los nostes eshlèves. Conéisher e comprénguer aqueth espaci qu'implica de los prénguer en compte, en fòrmas e grads de qui pòden èster divers. Que son ua partida integranta deu noste eretatge culturau. Desbrembar-las n'ei pas un signe de modernitat mès ua perta de substança". En mès que nos emparam sus lo fèit que conéisher la Lenga d'Oc qu'aubreish sus las autas lengas latinas e donc sus l'idea Europenca. Tanben que pòt desembocar sus un dinamisme a tots nivèus de qui poderan portar los Calandrons de Bigòrra. Ad queth moment qu'estò obèrta la discutida e dejà dab los nostes politics de qui arribavan dab los sénhers Lalanne, Miqueu e Glavany. Atau lo sénher Pierre Lalanne que digó que nos portavan tot lo loé caucionament e lo sénher Glavany de hornir qu'èran tot tres prestes a pensar dab la Calandreta a ua presa en compte de las institucions entà l'implantacion definitiva de l'escòla. Puish lo sénher responsable de l'escòla San Martin : sénher Gardé de respóner ad ua persona qui lo demandava coma se passava entre las duas escòlas : "Qu'existeish ua convencion de prest de locaus e de possibilitat d'utilizacion d'estructuras coma la cantina shens que i aja nada ingerença de part de l'ua o l'auta escòla. Enfin peu moment que prestam lo locau tot a fèit a gratis". Enfin que's podón arrefresquir tots aqueths valents de la lenga dab lo plaser d'escotar e de poder arreprénger la beròias cantas interpretadas peus Pastous d'Azereix. Adara qu'ei plan lançada aquera escòla que vam poder trabalhar dab los nostes politics au sué desvelopament mes tanben dab lo monde interessats per l'aidar a víver e a créisher. Qu'ètz los planvenguts. [F.B]
Eth mié vilatge
	Eth mié vilatge qu'ei eth mes beròi deth monde, E, autan plan, dab tot eth arrespèct de qui'vs pòrti, Que pensi qu'ei bèth drin mes beròi qu'eth vòste... En mié vilatge ar'entrada, Esconut peras sègas, Un caminòt florit ; Eth mes beròi de tots-: Que mia entà nosta... Ath tom deth mié vilatge, autes vilatges, E pr'aquiu en davant un sarròt de mainatges. Dab qui soi anat tar'escòla, dab qui cantam, e dab qui encòra plan de causas haram. Mes luenh ua vilòta tà on voi tath colègi, Puish ua vila, d'a on ei eth licèu. Qu'ei era nosta capitala... avant autas capitalas, de regions, de païs, o d'autas contradas. Que pensi a bèths cops qu'ath delà d'aqueras capitalas Que i a païs, e regions, e vilatges, E caminòts florits on viven mainatges, Mainats coma nosauts, e tanben diferents, arriques de culturas, e tanben deras lengas, Mès tròp sovent victimas deras guèrras deths grands. Alavetz quan passetz peth mié vilatge, Ath cap deth caminòt esconut peras sègas, Mèma s'ei pas tà vos aqueth eth mes beròi deth monde, Sapiatz qu'aciu ath pè e viu un ciutadan deth Monde prèst a bastir eth sègle de doman dab tots eths de qui ac volhen plan. Tèxte dit per François Dubarry (11 ans) entà l'inauguracion dera sala deras hèstas e dera mairia de Oueilloux. (Nouvelle République des Pyrénées)