La Palanca n° 25
Editò
	Après ua serada de concèrts de las memorablas dab los Astious, los Paraplhons e lou Dalfin a la Gespa qu’ei encòra un moment deus hòrts de qui s’anóncia dab la 25au Hestejada d’Ibòs aquesta dimenjada. Nosauts tanben qu’apresta ua hèsta de l’occitan qui’s tenguerà a Rabastens los 4 e 5 de julhet dab NADAU e plan d’autes. Que’n torneram a parlar. Bona legedura. F. Bernissan
6 700 lengas !
	Un darrèr numerò hòrs seria de "Courrier International" que presenta las 6700 lengas de la planeta. Aqueth numerò especiau qu'ei ua mina d'informacions e de reflexions. Dab hèra de cartas tà totas las granas lengas deu Monde mes tanben articles sus las lengas mensh espandidas. En efeit 96% de las lengas ne son parladas que per sonque 4% de la populacion deu Monde. Qu'ei tot lo problema de la defensa de la diversitat linguistica. Si arren n'ei hèit, dens mensh d'un sègle 90 % d'aqueras lengas qu'auràn desapareishut. Un comitat d'experts mandatat per l'UNESCO que preconiza de "sostier l'ensenhament multilenga e de promòver la transmission intergeneracionau deus idiomas minoritaris". L'UNESCO pensa incitar daubuns Estats de tornar véder la loa politica linguistica. (Le Monde 2 avril 2003). Super-realisticament lo Ministre francés de la cultura Jean-Jacques Aillagon e lo son omològa roman Razvan Theodorescu dens ua declaracion comuna lo 8 d'Abriu 2003 sus la defensa de la diversitat culturau "desiran l'adopcion dens l'encastre de l'UNESCO d'un instrument internacionau constrenhent entà la preservacion e la promocion de la diversitat culturau e linguistica". Que credem sonejar, dilheu un peish d'Abriu ! malurosament tostemps lo medish doble lengatge ! Tanben tragicomica lo títol d'un article pareishut dens "Valeurs mutualiste mai 2002" mensuau de la MGEN : "La France pays des 6700 langues et parlers" atau que i auré en França autant de lenga que dens lo Monde entièr. Ua asolada, dilheu que vivem sus un aute planeta ! Atau ua publicacion taus ensenhaires dab aqueth títol acrocador qu'ensaja de har jogar la vielha malediccion de Babel tot en passant per un defensor de la diversitat, tròp qu'ei tròp, un procediment hèra ipocriti, ua desinformacion a denonciar hòrt. En efeit dens l'article qu'ei explicat que son 6700 intitulats de lenga e de mei que son comptadas lengas regionaus e lengas de l'imigracion ! Mes seriament sus la carta de las lengas minoritàrias de l'Europa deus 25 d’aqueth n° especiau de "Courrier Internacional" que legem entà la França lo nombre de locutors de cada ua : Occitan : 3.600.000 Catalan : 100.000 Basque : 70.000 Breton : 250.000 Allemand : 1.000.000 Corse : 150.000 L'Occitan qu'ei present tanben en Italia (Valadas) : 50.000 e en Espanha (Aran) : 4.000. Tà participar a la conservacion de las lengas minoritàrias noste païs qu'a a s'ocupar d'aqueras lengas, e mèma que deveré aver ua responsabilitat particulara tà las lengas de França que son majoritariament francesas : lo Breton (a 100%) e l'Occitan (a 99%) digun n’at hara a la sua plaça, qu'ei la sua part deu tribalh dens la defensa de la diversitat culturau e linguistica deu Mond. F. Beigbeder
Eth ostau comengés qu'é neishut
	Eth Ostau comengés qu’é uá associacion, creada a Barbasan, eth 25 de gèr 2003. Qu’é composat de 13 associacions comengesas e de personas, engatjadas ena valorisacion dera lenga e dera cultura occitanas en Comenge. Que i trobam musicians, cantaires, dançaires mès tanben ensenhaires, professionaus deth torisme e joesis qu’estúdian eth occitan en licèu. Actors associatius o ciutadans de basa, totis qu’avem uá compenténcia que, ajustada cap e cap, constituish un potentiau formidable. Eth Ostaucomengés n’é cap uá associacion de mès, mès qu’é uá associacion qu’a er’ambicion d’aporter quauquarren mès. Eths objectius Eth prumèr qu’é de sensibilisar era populacion e eths ellijuts deth País deth Comenge ara lenga e ara cultura occitanas. Qu’é bilhèu un pòc tard enà abordar era especificitat deth Comenge pr’amor era nòsta identitat comengesa, gascona, occitana e tanben pirenenca qu’é estada en partida « chapada » per uá acculturacion francesa. Pr’aquò, n’é cap tròp tard ! Que’s parla tostemps occitan en Comenge e eths dròlles que l’aprenguen dera Mairala ara Universitat. Nà nosautis, èster Comengés n’é cap uá fatalitat mès uá riquessa. Eth segond obectiu qu’é de hèr conéguer eth trebalh de cada associacion aderenta, nà qu’era difusion deras informacions siá mès abienta : espectacles, publicacions, conferéncias, talhèrs de dança… Atau, ja poiram tocar eth nòste monde mès tanben eth « gran public ». Eth conselh d’administracion que s’amassèc eth 4 de heurèr enà elíger eth son burèu. President : Joan Pau Ferré ; Dinerèr : Guy Barés ; Secretari, cargat dera comunicacion : Alain Gajer. Vicis-presidents : Isaure Gratacos, cargada dera comission Cultura tradicionala ; Eveyne Louge, cargada dera comission Expression artistica ; Domenge Barés, cargat dera comission Arquitectura / Patrimòni ; Helip Bonnet, cargat dera comission Transmission dera lenga ; Joan Françoès Granjon, cargat dera comission Escambis culturaus n’ame era Espanha ; Danís Chambert, cargat dera comission Comunicacion e edicion. Membres : Jérémy Coquelin, Miquèu Estienny, Daniel Barés, Louisette Dauphole, Pierrette Sabadie, Malène Clary et Guylaine Darmani. Eras accions Que vam publicar lèu un huelhet d’informacion que serà ath còp un agenda culturau e uá tribuna nà poder escambiar eras idèas, en un debat dmocratic e dubèrt. Après, eths projèctes que’s van seguir gràcia ara mutualisacion deras competéncias : taulejadas, talhèr de collectatge, organisacion d’un hestenau, publicacion de materiau pedagogic… Que volem tanben èster un interlocutor credible ath près deras institucions coma eth País de Comenge. S’arrepresentam 13 associacions, qu’èm mès credibles e mès hòrtis que se discutim cadun deth nòste costat. Eth Ostau comengés que deu èster enfin un utís enà consolidar eras arrelacions en ame era Val d’Aran, era Bigòrra e eth Bearn. Contact : Joan Pau Ferré – Eth Bosquet – 09 160 Bèth Hag (Betchat) – 05 61 04 49 24
De "Parlem !", parlem ne
	Matiada deu dimendge 30 de març passat a la Sala Paropiau de Lalobèra se debanava la detzau Amassada Generau de l’associacion aquera. « Parlem ! », bastida a la debuta sonque per ensenhar la lenga mairana a adults, s’a vist confiar en mes, tres ans a, peu Conselh Generau la gestion de regents caminaires per sensibilisar a la cultura nosta hens los establiments escolaris volentaris. « Aqueras accions hens un contexte nacionau deus mauaisits », diserà B Dubarry, lo cargat de mission deu C G . « Nos hèn hrèita bonas volentats en mes hens l’associacion e tanben de poder enfin enterveser de perenisar los emplecs deus caminaires, hà’n mestièrs vertaders » ahortì lo President G. Castagnet. Lo.President aubri la sedença dab ½ òra de retard : probable que l’òra navèra avera suspres lo trin tran de daubuns, mes un cinquantenat de sòcis èran totun aquiu per l’exercici estatutari anuau. « Quauques desencusats, e en particular lo J Glavany e lo ? Miqueu de qui an enviat un mot » preçisè G. Cassagnet. Rapòrt d’activitat : La, istorica, de Parlem qui son los talhèrs per adults semblan de s’esbohar, nos ditz lo President : « Passam de 10 cors a 8 enguan, los efectius totaus son tanben drin en baisha e se volem conservar lo nivèu d’ajuda financiara deu Conselh Generau qui ei calculada per cada sòci, va caler portar esfòrcs suu recrutament peus talhèrs e resòlver los problèms d’animators ». Sortidas e viatges son tanben hèits per agradamentar , sovent de faiçon culturau, los cors e alarguir a las famillas. « Enguan i a avut mensh de sortidas ; s’aquò n’explicarè pas drin aqueth desinterès ?» questiona un auditor hens la sala. Peus caminaires, an ua activitat de qui gaha endom : « En 3 ans, èm passat de 16 comunas de qui avèn demandat cors de sensibilisacion a 25 puish a 26 enguan » constata, satisfèit, lo President. « E podem diser que, se uei niaute despartament de Mieidia Pireneus nos escarneish, èm estat los permèrs a entinoar ua tau gestion administrativa a 5 partenaris : Parlem, Educacion Nacionau, Comunas, Conselh Generau, Conselh Regionau. ». Aquera « maquina », com l’aperè G Cassagnet, foncciona, òc, mes ei per Parlem hèra pesuc d’en assegurar la gestion previsionau e ensenhanta, la de la moneda e de mes aver de tornar recrutar caminaires quasi tots ans. « Èm hèra contents per aquò que los joens de qui s’en van s’i escajen peus examens e concors qui eus assegurarà ua carièra a l’Educacion Nacionau, mes per nosauts quin enguèish per la fragilitat d’aqueth sistèmi ! » arregrèta G. Cassagnet. « Òc, e tot n’ei pas aquiu », intervien ua caminaira. « Jo tanben probable vau passar un examen d’aqueths ; mes çò principau qu’ei que los ensenhaires de las escòlas de on intervienem aimaren plan conservar los caminaires de qui coneishen de l’un an a l’aute ; aquò me sembla un punt hèra important per la reconduccion anuau de la sensibilisacion ». Son totun enguan 31 classas mairaus e 26 peu primari, per un totau de 1452 escolans de qui son concernits suu despartament. « Avem pausat ua demanda de subvencion au Conselh regionau » anoncia lo President. « Avem hèit seria d’amassadas dab las auts associacions (IEÒ, Calandretas) per optimisar l’utilisacion de credits eventuaus e los elegits d’açi i sont sensibilisats ; serè com ua mèna de Commission… ». Las financias adara : Que son tengudas per ordinator per lo desvoat e talentuos ? Boissièras, dinerè. Que son globaument sanas, mes pateishen de passa còts enter las paguas a assegurar entaus caminaires e a còps lo retard de pagament per comunas de la loa part. La clavadura de l’A G esto per B Dubarry, encargat de mission auprès deu Conselh Generau e de qui representava per l’aucasion : « En aqueste detzau aniversari , voi exprimir la mia satisfaccion sus la cooperacion enter Parlem e lo Conselh Generau . Qu’aqueste partenariat continue e coneshiè enquèra autan d’escadudas com n’i a avut, ei çò qui podem soetar. Qu’em per aquò en França hens un contexte deus mauaisit en comparè dab los auts pais d’Euròpa de qui reconeishen las loas lengas minoritaras. Açi, òm ne pòt pas saber qui deu har qué, deu fèit que las auts lenguas ne son pas reconegudas. D’aqueth fèit, hèm çò qui podem per las associacions de qui an la volentat d’ ovrar per las lengas ». Acabèm per las musicas e danças de un còp èra de l’ « Adouréenne » qui nos brembèn lo temps pas tan loenhèc on lo monde de noste èran hidencs per las loas valors, la loa lenga ; podosse tornar aquera serenitat de l’amna occitana ! Miquèu de Camabracq.
Cap e cap : dab Fabrice Bernissan, animator deu telhèr collectatge patrimoniau
	Fabrici, ditz nos quin te botès a har de taus collectatges ? -Au parat d’un trabalh de recèrcas a her per las meas estudis universitarìs, m’avisèi que lo monde de qui entervistàvi avèn com ua hame de transméter un saber de qui pòrtan. E aquera memòria acumulada que representa tot un pam de la nosta civilisacion, lo noste patrimòni … Mes a que pòt totun servir çò d’atau amassat ? -Dejà, que son monde locutors naturaus en òc de qui atau disen e pensan, que son atau los de qui son vajuts avans 1934 ; òm ne pòt dedusir que nos sobra sonque 10 ans peu noste ahar… Per l’escàs, ahortim aus testimònis qu’a nosauts la loa lenga e lo lor pensar nos interèssan, los assabentam tanben de tot çò qui hèm d’aute per la lenga. Per restituir sociaument lo saber aiolenc e en mes de las accions d’arquivatge descriutas, èi entinoat amassadas publicas hens los vilatges deus sollicitats e que’n tirì l’ensenhament qu’aquò a permetut d’escambiar dab la poblacion sus ua memòria locau de qui ei a reviscolar, sus un sens vertadèr a tornar dar a la toponimia, la plaça de la lenga d’òc, etc. Se n’i a pas un risc que la desmarcha sia presa per un passadisme mes ? -Podem pas díser que ier èra mielher que uei ; aquò non ! Mes i trobam sentits deus hòrts, un esperit originau com çò de qui a amiat las generacions successivas a’s ligar tà trasméter de faiçon exclusiva los bens, sauvar viva l’amna de la familha tota e aquò a contra-lei despuish 200 ans. Aqueth punt serà desvelopat dens ua publicacion consacrada a la maison soca pirennenca. Çò d’aute lhèu mes filosofic, mès qui trobam tau com en China ; ei que i avè ua vertadèra veneracion de la natura a travèrs los lòcs, ua osmòsa deus vius dab las activitats passadas de qui òm presentar de fèit coma ua cultura originau. On n’ètz adara dab los talhèrs de collectatges -Au dia de uei que n’èm a la quatau amassada. Nos formam, nos organisam per la fasa de collècta. Èm 8 actors benevòls suu talhèr de Tarba de qui an aquera volentat, mancan adara los gatges per enregistrar. Lo Conselh Generau que nos vòu aidar . Mestrejam los metòds d’atrassar la mestior, de l’estrussar tà la hicar a dispausicion per tirar-ne estudis deus qui lhèu ne pervesem pas enqûèra au punct on n’èm. Concluida : « Tirem en davant » segon lo famós díser de qui sos-entenèva « segon lo devèr ». Entervista realizada per Miquèu de Camabraca