Palanca n° 18

Que sortim de l’escòla, que hè nueit lo cèu qu’ei drin nuatjos l’aire qu’ei doç, e coma non pas èster briac de las paraulas entenudas ?
Ua amassada de mei ? dab paraulas e passejadas d’un saunei a ua auta tà la lenga qu’òm pòt pas mes qualificar : regionu, gascon, occitana ? Lhèu, lhèu pas.
Las Federacions de Pairs d’Eslhèves qu’avèn invitat tà parlar de las lengas regionaus dens lo siti simbolic de l’escòla publica e bilingua de Rabastens.
Aquiu amassats delegats, pairs d’eslhéves, inspector d’Academia, regents, associatiu, representants deu Conselh Generau que devisén d’aqueth ensenhament navèth e las suas fòrmas diversas.
Tots que’n son sortits urós en pr’amor assabentats de : coma se hè lo partatge orari, la continuitat de l’ensenhament, lo plaser de qui prenen los escolans, l’implicacion deus organismes oficiaus e publics (Academia, Ministeri, Conselh Generau, Conselh Regionau, Comunas).
Tanben que’u pausan questions, a maugrat l’utilitat de la lenga coma estructura e palanca cap a d’auts saber, que cau arreconeisher. Lo gran vueit dens la “sociatat civila”. En efeit a que pòt serbir ua lenga qui n’ei pas parlada, qui non s’enten pas e non se ved ?
De mes que hè nacèra ua lenga percebuda coma autentica (viura al pais n’ei pas sentit coma la lenga vertadera ).
Que i a ací dus enjòcs ligats :
- la ua institucionau. Dens lo ministeri de l’Educacion Nacionau s’avem a her la plaça.
- lo dusau enjòc qu’ei de socializar l’occitan :
en permer en her saber çò qu’ei l’occitan lenga d’aci, istorica, de cultura.
socializar la lenga :
medias
edicion
sinhlizacion
animacion
Que la cau balhar ua presença, un espaci. uei que deisham tròp viste la plaça au Frances.
Que nos disho l’Inspector de qui la tòca d’aci 3 a 4 ans ei de generalizar l’ensenhament de l’Espanhòu, eventuaument l’Occitan e l’Alemand en primari, en collètge entà desmarrar. L’Ingles sonque en 6au coma lenga dusau. Qu’avem a figurar dab l’occitan.
D’aci quauques mes l’Inspector que tornèva entà inaugurar l’obertura deu siti de Rabastens.
Òmi de volontat e respectuós de la politica en matièra linguistica, que’s ditz en favor deu desvelopament de l’ensenhament occitan e en occitan.
Los delegats pairs d’eslhèves qu’an a her passat lo messatge :
- l’Educacion Nacionala qu’a adoptat ua estrategia prò-lengas regionaus
- l’aprentissatge de l’occitan n’ei pas jamei impausat a degun
- beneficiar de l’occitan n’ei pas ua mesura inegalitaria : ne cau pas hèr empecha a l’occitan mes trobar los mejans entà permiter lo sué ensenhament on ei demandat.
Que’m preni a’m demandar se dens lo dispositiu academic e sus la carta deu sitis e i avé pas petita marca de mèma color a l’emplaçament de Lalobèra, Sarrancolin, Banheras, Rabastens...
F. Bernissan


La Palanca n° 18



	Que sortim de l’escòla, que hè nueit lo cèu qu’ei drin nuatjos l’aire qu’ei doç, e coma non pas èster briac de las paraulas entenudas ? Ua amassada de mei ? dab paraulas e passejadas d’un saunei a ua auta tà la lenga qu’òm pòt pas mes qualificar : regionu, gascon, occitana ? Lhèu, lhèu pas. Las Federacions de Pairs d’Eslhèves qu’avèn invitat tà parlar de las lengas regionaus dens lo siti simbolic de l’escòla publica e bilingua de Rabastens. Aquiu amassats delegats, pairs d’eslhéves, inspector d’Academia, regents, associatiu, representants deu Conselh Generau que devisén d’aqueth ensenhament navèth e las suas fòrmas diversas. Tots que’n son sortits urós en pr’amor assabentats de : coma se hè lo partatge orari, la continuitat de l’ensenhament, lo plaser de qui prenen los escolans, l’implicacion deus organismes oficiaus e publics (Academia, Ministeri, Conselh Generau, Conselh Regionau, Comunas). Tanben que’u pausan questions, a maugrat l’utilitat de la lenga coma estructura e palanca cap a d’auts saber, que cau arreconeisher. Lo gran vueit dens la “sociatat civila”. En efeit a que pòt serbir ua lenga qui n’ei pas parlada, qui non s’enten pas e non se ved ? De mes que hè nacèra ua lenga percebuda coma autentica (viura al pais n’ei pas sentit coma la lenga vertadera ). Que i a ací dus enjòcs ligats : - la ua institucionau. Dens lo ministeri de l’Educacion Nacionau s’avem a her la plaça. - lo dusau enjòc qu’ei de socializar l’occitan : en permer en her saber çò qu’ei l’occitan lenga d’aci, istorica, de cultura. socializar la lenga : medias edicion sinhlizacion animacion Que la cau balhar ua presença, un espaci. uei que deisham tròp viste la plaça au Frances. Que nos disho l’Inspector de qui la tòca d’aci 3 a 4 ans ei de generalizar l’ensenhament de l’Espanhòu, eventuaument l’Occitan e l’Alemand en primari, en collètge entà desmarrar. L’Ingles sonque en 6au coma lenga dusau. Qu’avem a figurar dab l’occitan. D’aci quauques mes l’Inspector que tornèva entà inaugurar l’obertura deu siti de Rabastens. Òmi de volontat e respectuós de la politica en matièra linguistica, que’s ditz en favor deu desvelopament de l’ensenhament occitan e en occitan. Los delegats pairs d’eslhèves qu’an a her passat lo messatge : - l’Educacion Nacionala qu’a adoptat ua estrategia prò-lengas regionaus - l’aprentissatge de l’occitan n’ei pas jamei impausat a degun - beneficiar de l’occitan n’ei pas ua mesura inegalitaria : ne cau pas hèr empecha a l’occitan mes trobar los mejans entà permiter lo sué ensenhament on ei demandat. Que’m preni a’m demandar se dens lo dispositiu academic e sus la carta deu sitis e i avé pas petita marca de mèma color a l’emplaçament de Lalobèra, Sarrancolin, Banheras, Rabastens... F. Bernissan

Lengas pirenencas, lengas utilas ?
	« L’Education Nationale se doit de faire vivre ce patrimoine culturel, de veiller au développement des langues régionales et de contribuer à leur transmission. Oublier cette responsabilité ne serait pas un signe de modernité. Ce serait au contraire une perte de substance de l’héritage culturel national. » (circulària n°2001-166 deth 5 de seteme 2001 Développement de l’enseignement des langues et cultures régionales à l’école, au collège et au lycée.). Eras lengas dera Republica qu’arrelèvan donc deth domèni public. Que son era proprietat de totis, deths que las parlan mès tanben deths autis. Que son coma eras òbras artisticas : totis las comprenguen cap forçadament mès qu’apartenguen nà totis. E après ? Qué mos pòden aportar aqueras lengas, ditas minoritàrias ? E perqué donc voler ensenhar eth occitan quan eth anglés é vengut uá lenga planetària ? Qu’é vertat que cau conéguer eth anglés nà poder comunicar dam eth monde sancèr. Pr’aquò, eth anglés n’arrespon cap a totis eths besonhs, coma, per exemple, eth besonh d’identitat. Era coneishença deth occitan qu’é tanben un avantatge considerable nà aprénguer uá auta lenga romanica, coma eth espanhòu, eth catalan, eth portugués o encara eth italian. Era identitat, eths escambis dam eths autis… qu’é plan polit. Mès, nà trobar trebalh, se cau conéguer uá lenga regionala ? Aué, un joes de Perpinhan, que parla catalan, que pòt trebalhar a Barcelona. E ben, hòu ! E nosautis ? Era coneishença deth occitan n’é cap plan valorisada sus eth marcat deth trebalh. En dehòra deth ensenhament e deras associacions, qui emplega professionaus deth occitan ? Pòc de monde. Alavetz, qué cau hèr ? Húger ena Val d’Aran o aueitar ethçò que hèm eths autis ? Coma ac ditz Jean-Pierre Pichard, fondator deth Festival Interceltique de Lorient, « era cultura qu’a arrequilhat era Bretanha que, senon, seriá venguda uá region abandonada, quauquarren entram era Crusa e era Losèra. » Ath temps dera mondialisacion deths escambis, on se bastish uá Euròpa deras regions, era cultura sufish cap mès, se non é complementària d’un projècte economic. Eths Catalans qu’ac an plan comprés e que son prèstis a bastir eth avénguer dam eths Occitans. Eths Occitans – e que voi parlar deths nòstis politics – se son cap encara avisats deths enjòcs d’aquera Euroregion. Qu’é donc a nosautis – Occitans de basa – de multiplicar eths escambis dam eth monde de Barcelona, nà caminar amassa. Joan Pau FERRÉ

Agritorisme, Occitanisme, mème combat ?
	Miquèu de Camabracq anima cada dia, sus Ràdiò País (101.5/ 9ò 10 / 19ò 10) l’emission « Craca-terradors ». Sindicaliste paisan e occitaniste convencut s’essaja a còps d’imaginar un aviener qui puishquie apariar lo manteng de l’anar culturau dab los imperatius professionaus. « Regain » ei ua auperacion pilòt e navèra entaus Pireneus Hauts ; aqueth on demora lo Ministre de l’Agricultura ac-tuau. Lo prètzhèit d’aquera accion collectiva sera de convencer los paisans de har lo pas cap a las activitats agritoristicas. Dab toristes de qui, dinqu’a adarra en mitan rurau e’s planhen de s’i avejar ; los calera donques distraires E perqué pas nosauts tribajar per los i amuishar los nostes tesaurs a conotacion occitana, çò qui serè tamben lo parat d’ac sauvar deu desbromb, e’s demanda Miquèu? La Palanca. La despresa paisana. Per har contra pè a la desertificacion deus campèstres peus paisans, plan de monde s’i hèn per trobar solucions. Sustot que sabem que parallèlament a’d aquera desanada deu mestier de la tèrra, la demanda deu torisme i ei hòrta. Mes quin adobar las fonccions de pro-duccions agricòlas actuaus dab activitats toris-ticas ; aquiu e’s situeish l’enjòc de mantuns parsans per las annadas a viener, se’m sembla. Aqueras activitats toristicas bessona-das dab l’agricultura sont nomenadas uei lo dia peu tèrmi de « Agritorisme ». Qu’ei l’agritorisme, Que pòt consistir en lotjaments, restauracion, activitats de lesèrs. Mes nosauts paisans nos avem d’avisar qu’escader de taus prètzhèits en tot miar lo noste tribalh de las bòrdas n’ei pas tostemps aisit. E la rentabilitat de l’agritorisme n’ei pas tostemps assegurada a tot còp tanpòc e que mantuas realisacions s’an devut estan-cà’s permor d’aqueras realitas economicas. Quin entresenhà’s ? Per emparar prodjèctes eventuaus, avetz la causida de tres estructuras. I ei la Federacion deus gites de França per exempla de qui a antenas per cada despartaments . Trobam tamben « bienvenue a la ferme ». Per aque-ras duas estructuras, vos podetz adreçar a las crampas d’agriculturas. L’aute moviment, plan desparièr, s’apèra « accueil paysan ». Existei-shen monde de qui i adereishen drin pertot sus la gasconha. Autament, telefonatz au 047643-4483, tanplan per profieità’i de vacanças. La loa particularitat ei d’avisà’s de no pas eslurà’s hens un torisme de luxe mes de permeter de conservar ligams enter los toristes e çò qui hè la réalitat deu noste mestier de paisans. La realitat agritoristica. L’arecensament agricòla 2000 nos assabenta sus çò qui sont las chifras per l’exagona. 18500 agricultors disen har ua activitat toristi-ca. Seren 16 000 a prepausar lotjaments entau torisme. Per la restauracion a la bòrda, sont concernits, haut o baish, 1000 paisans. 1500 prepausaren activitats de lesèrs. Activitats de qui pòden concernir autan plan bòrdas dab chibaus o asos, que prètzhèits pedagogics o tanben de cassa. E, s’èi parlat adès de hialats de s’aucupan de federar aqueras activiats, verificam que plan de paisan sont indepen-dents de tota apartenencia. Quin desvelopar açi l’agritorisme ? Qu’èra la question qui prevalèva aquestes torns a Tarba, lo capdulh qui arcuelhè las Jornadas Nacionaus de l’Agritorisme. S’i a parlat de l’auperacion « Regain »de qui deu, en partir de l’experient deus hauts pireneus impulsar ua estrategia pirenenca deu desvel-opament de l’agritorisme. Aci, las estructuras administrativas concernidas sont juntadas en un Comitat de Coordinacion per l’agritorisme. An per mira de facilitar lo caminament aus paisans de qui voleran har aquera causida. Mejans naveths entaus volentaris. Prètz bancaris e conselhs tecnics seran per-pausats. CTE e’s deveren adaptà’s per la causa toristic, per l’emplec generit. Calera auherir un arcuelh personalisat, a tèmis, sia sus l’expleitacion o en partenariat dab d’autes prestataris proishis, çò qui engatjar plan mei de monde que los paisans. Shens concurençar los professionaus deu torisme, segur. Las impressions deus toristes « verds » . Que s’i avejan : qu’ei en tot cas çò qui respo-nen magement a ua enquista especiau. Per manca d’activitats auheridas S’avèm pensat dinqu’a labetz que lo bon aire, lo calme eus sufiva, n’ei pas mei lo cas e e’s va caler aucu-pà’s d’i dar ordi se volem escader lo plan de sauvatatge pensat peus nostes gavidaires. Perque pas serví’s deus noste sabers Tota ua memòri rurau e’s pereish hens los campestres, la transmission orau ne’s hè pas mes per las generacions e aquò tanben pòt amiar un aflaquiment de mes deu noste patri-mòni culturau e lenguistic. Ne s’averem pas a aucupar d’arrecaptar tota aquera istòri deus lòcs e deus òmis per prepausar animacions ? Miquèu de Camabracq.

Qualques reflexions sus Euròpa