La Palanca
n° 12 |
|||
| Editò | |||
"La Chourmo" Massilia Sound System qu'ei passada a noste lo 22 de noveme, invitada per las associacions Calandreta, Radiò País e Nosauts de Bigòrra. Aqueth concèrt qu'ei a marcar d'ua pèira blanca, "Peirauba !". N'ei pas estat ua escajuda financièra, aquò raí. Aqueth espectacle-esveniment qu'a permetut de hèr arribar joens tà escotar e dançar sus ua musica occitana modèrna e tradicionau au còp. Un concert-palanca enter las generacions, los publics e los genres musicaus diferents. Atau dab la venguda de Massilia e Fabulous Trobadors ua setmana après, Tarba qu'entre un drin mes dens las scenas de qui comptan. |
|||
| Tres familhas de convencions | |||
Entà
poder lançar definitivament aqueth projèct d'"internenaires
en Occitan" dens las escòlas primarias e mairalas "Parlem
! " que devó negociar pè a pè pendent mes e
mes e n'estó pas briga " un long flume tranquille…".
Entà har marchar leialament e administrativament la mecanica "Parlem
!" qu'avè a signar tres tipes de convencions : - permèr dab lo Conselh Generau qui a acceptat d'estar lo partenari hòrt en pagar la mieitat de la despaendsa de l'annada, a saber 110.000 francs. La signatura definitiva qu'ei deu darrèr 6 de deceme, a penas. - segond dab l'Inspeccion d'Academia responsabla administrativa e pedagogica, mestressa de l'ensenhament. Començada au mes de mai la negociacion s'acabè dab la signatura lo 28 de seteme. - tresau, enfin, dab cadua de las 16 comunas qui an acceptat ua intervencon dens las suas 36 classas. Dens aqueras son fixadas las responsabilitats de cadun, las condicions d'intervencion dens l'encastre deu projèct d'escòla, tostemps arrespectat e las condicions de …pagament. Las comunas qpagan la segonda mieitat donc 110.000 francs. La permèra d'aquesta categoria qu'estó signada dab la comuna de Clarens lo 1er d'aost; n'ei pas enqüèra hèit dab Vic … Dab aqueths tres partenaris que i avó plan de discutidas e de trebucs dab quauques mots o expressions-claus "complicats" a manejar com : "intervenant-enseignement-initiation-sensibilisation-langue vivante-culture-patrimoine-coût-gratuité-responsabilité …". Entçà clavar qu'èi a díser qu'a maugrat de las dificultats e deus trebucs, de las complicacions administrativas o autas, los 4 partenaris Parlem, Inspeccion Academica, Conselh Generau, Comunas qu'an tot hèit tà arribar au cap e har partir aquera experiença navèra e totun plan originala. Fé en l'avienèr ! Gui Cassanhet |
|||
| Era lenga invisibla | |||
Un torista
de qui’s passeja peth País Basco o pera Catalonha que s’avisa
tot viste qu’exista, en aqueths parçans, ua auta cultura
qu’era cultura oficiau francesa o espanhòla. Aquera cultura
qu’ei portada per ua lenga de qui ei escriuta sus eths panèus
hicats peras municipalitats ara entrada deths vilatges, sus eths pèga-solets
que botan eras gens sus eras autòs, sus eths desplegants que vos
balhan en entrar en eths musèus o en eths monuments deth país.
Aquera cultura qu’a tanben eras suas colors, eth sué drapèu,
qui dança peths estadis de rugbí, peths passacarrèras, peths concèrts… E en Occitania ? Que s’i passa ? Era lenga que’s parla mès ne’s vei pas plan sovent. Qu’ei invisibla. Quantes panèus en occitan avetz vist en travessar un vilatge o ua vila ? Que’m vatz díser qu’eth Conselh Generau deths Pirenèus Hauts qu’a aidat eras comunas deth despartament a hicar un milierat de placas, entà balhar o tornar balhar un nom occitan aras carrèras. Hèra plan, mès qui las espia ? Qui sap on ei era carrèra deus Grans Varats a Tarba ? E eth borg de la Seda ? De còps, que vegi a passar ua crotz occitana pegada sus ua autò, mès ne la tròbi pas sovent sus eras afichas qu’anóncian corses de lenga, conferéncias, espectacles en occitan… Quan me’n vòi ena Val d’Aran, aqueths noms de cafès o de boticas que’m hèn saunejar : eth Malh blanc, eth Clòt, Flòc de nhèu, era Poma, eth Gauèc…Quasi tots qu’an botat sus era pòrta aqueth pèga-solet « Parli aranés ». Perqué ne seré pas possible a noste ? Per’mor, shens ua ajuda vertadèra deths poders public, qu’èm condemnats a iniciativas individuaus ! E encòra, de quan en quan… Totun, ne cau pas dramatisar ! Que coneishi a Tarba un restaurant plan bon, de qui hè crespèras de tota condicion, e de qui a un nom escriut en lenga regionau. Que s’apèra Ti Mad : que cau díser qu’eth patron ei un Breton… Darrèr era mesclada Joan Pau FERRÉ |
|||
| Dictionnaire Toponymique des Communes des Hautes-Pyrénées. | |||
Qu'èra
demorat dempuish longtemps pr'amor que demandava un tribalh en pregondor,
e tanben pr'amor qu'era caminada patiscó de quauques trebucs, mès
qu'ei ara arribat !
Quauques dias ath davant deras hèstas de Nadau, eth diccionari toponimic deras comunas deth departament qu'estè presentat per eth Conselh Generau, Radio-Païs en Bigòrra, e l'Associacion deths Maires, eths tres partenaris der'operacion. Aqueth obratge qu'ei eth arresultat deth tribalh de Michel Grosclaude e de Jean-François Le Nail, especialistes de toponimia e d'istoric departamentau, e sustot eth arresultat dera complementaritat deths sengles tribalhs. Se's tròba en eth diccionari, entà cada comuna, quauquas dadas generaus (evolucion de populacion, altitud, etc.) e dadas sus l'istoric administratiu, un deths elements màgers portat per Jean-François LE NAIL qu'ei estat era pregonda recèrca sistematica deras fòrmas ancianas deths noms. Aqueras fòrmas, tau com son presentadas aquiu, que son eth abotiment d'un tribalh de hons unic e essenciau. Era part de Miquèu GROSCLAUDE qu'ei constituïda tot premèr per un texte "d'introduction à la toponymie des Hautes-Pyrénées " qui presenta, d'un mode simple e clar, eras basas minimaus a saber sus eth subjècte. L'estudi toponimica deths noms qu'ei hèit comuna per comuna après ua presentacion critica deras prepausicions dejà hèitas per autes toponimistes. Integrats ad aqueth estudi, que pareishen tanben eths elements estudiats per Jacques BOISGONTIER, qui avèva començat de tribalhar sus eth obratge, mès qu'era mort empachè d'acabar. Eras fòrmas occitanas deths noms de vilatges qui son presentadas que son estadas estudiadas conjuntament per Miquèu GROSCLAUDE e eth Comitat dera lenga. Qu'ei díser que son eras fòrmas " oficiaus " qu'esperam véger utilisadas sovent ara. Era edicion d'aqueth diccionari qu'ei estada hèita en partenariat : Eth Conselh Generau qu'a seguit e organisat eth tribalh practic de coordinacion deths autors, de montatge tecnic, e d'impression ; Radio-Païs en Bigorre qu'assegurarà la difusion comerciau deth obratge, e qu'ei estat ajudat financiarament per'Associacion deths Maires deth departament qui crompè per avança tres centenats de libes. Era parucion d'aqueth diccionari qu'ei, ath segur, ua etapa importanta tara valoracion dera nosta cultura. Era toponimia qu'ei era faiçon mes correnta d'utilisar (sovent inconscientament) eth occitan, e qu'ei ça'm par un bon subjècte de vulgarisacion. Notem tanben qu'aqueste obratge de referéncia vòu èster ua basa essenciau entara signalisacion bilinga. B. Dubarry Dictionnaire Toponymique
des Communes des Hautes-Pyrénées |
|||
Punt de vista Reflexions sus ETA |
|||
Tot dia,
ETA que pòt tuar quauqu’un, que sia Basco o Andalós.
Aqueras victimas n’arrepresentan pas arren a titre individuau :
ETA que tua monde per’mor que son Espanhòus, per’mor
qu’apartenguen « ar’auta raça », era de
qui s’opausa ath sué projècte de construccion nacionau.
Atau, ETA qu’ensenha aths Bascos non-nacionalistes çò
de qui’us arribarà s’arrefusan de’s sométer. ETA que vòu bastir ua nacion de Bascos blos, donc nacionalistes, e, tad aquerò, que’u cau destruíser era « raça politica » de qui empacha era realisacion d’aqueth objectiu : era Espanha. Qu’ei mes agit de crear ua raça politica que d’epurar bilologicament ua populacion en cambiar-la era sang o en impausar-la ua lenga qu’era màger part deths sués membres ne comprenen pas. Atau, que s’obten ua raça politica, en espaurir eras gens : n’ei pas que ua epuracion etnica estujada. Alavetz, qué cau hèr entà cambiar eras causas ? ETA e Euskal Herrirarrok, era sua veirina politica, que demandan era libertat deth País Basco, aquerò qu’ac sabem. Mès que militan tanben entà desvelopar era lenga basca, entà aprochar eths presoèrs politics, entà crear organismes comuns aras sèt províncias bascas. Qu’ei ua peguessa d’arrefusar sistematicament aqueths arguments ! Era lenga basca qu’ei solament oficiau sus ua partida deth territòri basco. En Navarra, que coneish hèra de restriccions. En França era euskara n’exista pas ath nivèu oficiau, en dehòra d’ua preséncia petitonha en eth Ensenhament. N’i a pas tanpòc nat tractat bilaterau sur era lenga basca. Totun, era França e era Espanha que’s tòcan e qu’apartenguen ara U.E… Era màger part deras comunas e deths actors sociaus deth País Basco francés que demandan era creacion d’un despartament mès París ne’n vòu pas enténer a parlar… Entà bastir eth aviéner deth País Basco, qu’ei impossible de passar-se deras fòrças non nacionalistas, coma deras fòrças nacionalistas. Eth govèrn espanhòu qu’a dejà favorisat negociacions pendent conflictes estrangèrs (Palestina, America latina) e qu’a tanben participat a discutidas dab ETA. Perqué ne seré pas un aute còp possible uei, s’ei eth interès deth País Basco e dera Espanha ? J.P. Ferré |
|||
| IEO qu'ei aquò ? | |||
L'Institut
d'Estudis Occitans qu'existeish despuish 1945 data de la sua creacion
per, entre d'autes, Max Rouquette, Felix Castans, René Nelli e
Ismaël Girard … Los Catalans qu'auherín ua bibliotèca
Catalana plan hornida de qui cada obratge èra estampilhat "
La fé sans obras morta es". La tòca de l'IEO qu'èra e qu'ei tostemps de dehéner la lenga d'Oc e de desvelopar lo sué ensenhament, l'edicion, la recèrca… en dehòra de tota consideracions politicas. Alavetz aquera associacion culturau qu'estó reconeguda d'utilitat publica en 1949. Uei, quasi cada un deus 32 despartaments de lenga occitana qu'an ua seccion despartamentau de l'IEO o Cercles Occitans locaus. Atau qu'ei la sola organisacion Pan-occitana, qu'ei a díser presenta sus l'ensemble deus país occitans, a promòver la lenga e la cultura occitanas. Aquera seccions despartamentaus e los Cèrcles que son membres e compausan, a còp shens d'at saber precisament, la bèra adromida aperada IEO nacionau. Au mes de noveme que i èra l'AG de l'IEO a Limòtges. Qu'encontrèm aciu monde ahuecats e amassas qu'avem decidat d'accions cap au Ministèri de la Cultura tà ua reconeishença, cap au prumèr Ministre dab ua manifestacion a Santa Gabèla. Enfin en Mieidia Pirenèus qu'avem reviscolat i a un an la seccion regionau qui's vòu ua federacion e qui a coma prumèr projècte de her ua publicacion de çò qui hèm cada un au nivèu locau. Que vos invitam tots a l'acamp de l'IEO regionau au noste locau deu Marcadiu aqueste dissabte 16 de deceme a partir de15 òras. [F.B] |
|||
| Tigre de Tasmania | |||
| n 1936 lo Tigre de Tasmania
qu’a desaparescut, lo darrèr especimen que moriscó en
un zoo. Mes lo Museum Australian de Sidney qu’a retrobat rèstas
d’aqueth marsupiau perfèitament conservadas dens l’alcoòl.
Que’s pòt esperar recuperar ADN en bon estat e dab ua implantacion
denz cellulas deu Diable de Tasmania, ua espècia vezia, ressuscitar
aqueth animau mitic de l’isla. Lo programa qu’ei hèra
sostengut peu govern d’Australia. Qu’ei atau, las reparacions de las errors que còstan car ! Aquò que’m hè pensar au noste tribalh, soent incomprès, tà hicar en libes, disques e caixetas la nosta lenga, que son los bocaus de nostes Leons de Bigòrra, ua botelha a la mar en esperar la presa de consciécia qu’an avut dab tardor los Australians, malurós que son d’aver eradicat per peguessa lo lor tigre dab la proliferacion incontrolabla de cans e la pratica de la caça shans limits. Un espère totun, la presa de consciéncia exista, atau lo navèth Director de l’Unesco, Koïchiro Matsuura, qu’a hèit ua declaracion d’ua grana importància : « L’importance de la conservation de la biodiversité est désormais acquis massivement partagé par la communauté internationale, et l’Unesco a été pionnière dans ce combat. Il faut en mener un semblable pour les cultures humaines, qui touchent aux fondements même de notre existence, et devraient à ce titre nous préoccuper bien plus que notre environnement. Il y a aujourd’hui à peu près 6000 langues parlées dans le monde, dont la majeure partie le sont dans les pays du Sud. D’ici à vingt ans, si l’on ne fait rien pour les maintenir en vie, il n’y en aura plus que 3000 et à terme 200. L’Unesco prépare une déclaration de principes politiques forts en la matière afin de la proposer à ses 188 Etats membres lors de leur prochaine conférence en octobre 2001. » Tanben sus lo medix tema que cau léger lo navèth libe de Claude Hagège « Halte à la mort des langues » (Editcion Odile Jacob, octobre 2000). Dilhèu que servirà tà aidar lo noste país tostemps blocat sus aqueth subjècte a desvelhar-se. Quand entenem las intervencions de daubuns deus nostes esleguits qu’ei clar qu’an plan besonh de hicar un tigre denz lo lor motor intelectuau. F. Beigbeder |
|||
| Aquiu un corrièr de qui vienem d’enviar aus politics deu despartament | |||
| Madame, Monsieur, L’année 2001 avec les échéances municipales et cantonales et l’année 2002 avec l’élection des Députés et celle de notre futur Président vont être décisives en ce qui concerne les orientations politiques de nos Communes, Départements, Régions et du Pays tout entier. Aujourd’hui notre Pays est montré du doigt par la Communauté internationale pour sa politique minimaliste en matière linguistique. Néanmoins nous observons que le débat de la place des langues et des cultures de France semble se développer. Ainsi, concrètement, la loi dite Voynet prévoit une large prise en compte des réalités linguistiques et culturelles dans les Pays et Communautés d’Agglomérations. Ailleurs il s’agit d’inscrire dans la normalité l’enseignement des langues dans les établissements. Pourtant ces possibilités ne sont pas toujours exploitées et force est de constater qu’aucune stratégie concertée et d’intérêt général n’est adoptée par nos institutions locales et nos représentant politiques. Cela est grave dans la mesure où on néglige une réalité qui est porteuse de dynamisme social et économique. Cela est également grave car on ne réponde pas à une attente exprimée par les populations. 2001 est l’année européenne des langues et la Charte des Langues n’est toujours pas ratifiée par la France, même à minima. Comment promouvoir efficacement et légitimement notre patrimoine sans ce préalable ? Pourquoi attendre pour re-socialiser la langue d’oc parlée ou comprise dans notre département par plus de la moitié de la population (enquête sociolinguistique du Conseil Général, 1995) ? Nous voudrions connaître votre position et vos propositions sur ce sujet : langue, culture, identité (-s), enseignement, réappropriation du patrimoine, socialisation de la langue. Dans l’attente de votre contribution à ce débat de société, veuillez agréer, Madame, Monsieur, l’expression de nos salutations distinguées. |
|||